Staatssecretaris Raymond Knops (CDA, Binnenlandse Zaken) is een politicus van wie je niet verwacht dat hij ook boos kan worden of halsstarrig kan zijn. Maar onderschat hem niet. Knops is beminnelijk maar stevig.
Knops krijgt van Rutte III ruim een half miljard euro voor het herstel van Sint-Maarten na de orkaan Irma. Dat geld is hard nodig, maar als frauderende gezagsdragers en malafide ambtenaren zich meester maken van deze ‘bounty’ krijgt de corruptie – toch al geen gering probleem – een enorme impuls en wordt Sint-Maarten door een tweede ramp getroffen.
Als bestuurders in het wilde weg met geld gaan strooien, stromen uit de hele Cariben gelukszoekers naar Sint-Maarten en worden de problemen alleen maar erger. Het eiland draait op toerisme, maar door de orkaan ligt die sector stil. Als Knops niet oppast, draait Sint-Maarten straks volledig op corruptie, een bedrijfsmodel dat zich moeilijk laat beteugelen.
Bureaucratische piraterij kop indrukken
Knops moet op Sint-Maarten de bureaucratische piraterij de kop indrukken en daaraan zal hij een stevige dobber hebben. Behalve wethouder in Horst aan de Maas, heeft hij nauwelijks bestuurlijke ervaring, maar in zijn eerste weken als staatssecretaris van Koninkrijksrelaties maakte hij een kordate indruk.
Knops (46) is oud-militair van de Koninklijke Luchtmacht. Luchtmachtofficieren zijn altijd een beetje informeler dan hun collega’s van landmacht en marine. Maar oh wee, als het erop aankomt, dan drukken ze op de rode knop en is het – om met de Amerikanen te spreken – shock and awe. Zo ook Knops. Hij was wethouder in Horst aan de Maas, speelde trombone in de harmonie Sint-Hubertus van het kerkdorp Hegelsom, werd later voorzitter van de Bond van Limburgse Muziekverenigingen. En ja, dan ben je echt iemand in de Maasvallei!
Hij was ook altijd jeugdleider bij de plaatselijke voetbalclub, waar zijn zoontjes spelen. Als Knops de afgelopen jaren in de weekeinden niet in het buitenland zat voor de Kamercommissie Buitenlandse Zaken of voor de NAVO-assemblee, dan stond hij langs de lijn.
Geliefde Knops is sfeermaker
Op het Binnenhof mogen ze hem, want hij is een sfeermaker. Toen PvdA-Kamerlid Angelien Eijsink in februari afscheid nam, werd op haar receptie uitgebreid gesproken over haar verzet tegen de aanschaf van de JSF. Opeens betraden twee mannen in groene vliegeroverall en met gevechtshelm het podium. Ze presenteerden een cabaretnummer waar hard om werd gelachen. Pas toen ze hun helm afzetten, was duidelijk dat het VVD-Kamerlid Han Ten Broeke en CDA-collega Raymond Knops waren die hun eeuwige tegenstrever Eijsink op een vriendelijke manier op de hak hadden genomen.
Kortom, Knops is een politicus van wie je niet verwacht dat hij ook boos kan worden of halsstarrig kan zijn. Maar onderschat hem niet. Knops is beminnelijk maar stevig. Als hij het ergens niet mee eens is – en dat is nogal eens het geval, want hij behoort tot de sociaal-conservatieve vleugel in het CDA, die vindt dat de partij de VVD rechts moet inhalen – dan zegt hij dat ook.
In 2009 kwam Knops openlijk in conflict met CDA-staatssecretaris Jack de Vries van Defensie, omdat de bewindsman een Marokkaanse Nederlander tot legerimam wilde benoemen. Deze Ali Eddaoudi had zich eerder als columnist negatief uitgelaten over de Nederlandse militaire missie in Afghanistan en vond ook dat islamitische buurtwerkers de uitgestoken hand van vrouwen mochten weigeren. Knops was tegen de benoeming en de zaak liep hoog op. De Kamer stemde over een VVD-motie om hem alsnog te ontslaan, maar die motie werd met één stem verschil verworpen. De Vries kreeg steun van links, niet van zijn eigen CDA.
Hij gold als geknipt voor Defensie
Van militairen in de politiek wordt vaak gedacht dat ze houwdegens zijn, maar dat is een vergissing. Knops zat vroeger bij de Groep Geleide Wapens en dat zijn bepaald geen ongeleide projectielen. Geleide wapens zijn raketten waarvan precies is berekend in welke baan ze naar hun doelwit worden gestuurd. Vaak treffen ze doel; soms niet. Maar ze worden nooit in het wilde weg afgeschoten. Een mooie metafoor voor de manier waarop Knops de afgelopen jaren in de Tweede Kamer opereerde en zoals hij dat in zijn huidige functie zal doen.
Deze zomer gold hij als de geknipte kandidaat voor het ministerie van Defensie. Die post kon hem eigenlijk alleen nog ontgaan als het departement in de formatietombola aan een andere partij zou toevallen. Het liep anders. Het CDA kreeg wel degelijk het ministerie van Defensie, maar ook het staatssecretariaat van Koninkrijksrelaties. Het CDA had Knops, die alles wist van defensie, én Ank Bijleveld, die alles wist van ‘de eilanden’ omdat ze ooit staatssecretaris voor dit beleidsterrein was geweest. Maar curieus genoeg kreeg Knops Koninkrijksrelaties en Bijleveld Defensie.
Knops dacht dat Rutte hem wilde dollen
Knops dacht dat CDA-leider Sybrand Buma en VVD-formateur Mark Rutte hem wilden dollen toen ze hem deze functie aanboden: ‘Is dit een grap?’ Nee, dit was serieus. Onmiddellijk begreep hij dat hier een kans lag om van de nood een deugd te maken. ‘Het was alsof ze me uit mijn comfortzone haalden,’ vertelde hij later.
Vanwege de koloniale geschiedenis en de deels vreemde politieke cultuur, vormen de Antillen een lastige politieke klus. In overlegsituaties zinspelen Antillianen veelvuldig op de eeuwenlange onderdrukking, die de oorzaak zou zijn van de huidige sores. Omgekeerd vinden veel Nederlandse kiezers dat het maar eens afgelopen moet zijn met dat geld pompen in de Antillen. Een bewindsman van Koninkrijksrelaties kan het eigenlijk nooit goed doen. Of toch wel?
Conflict met premier William Marlin
Tekenend is de opstelling van premier William Marlin van Sint-Maarten kort nadat orkaan Irma had huisgehouden op zijn eiland en op Sint-Eustatius. Nederlandse militairen waren snel ter plaatse om hulp te verlenen en namen feitelijk het heft in handen, omdat er niks gebeurde. Maar Marlin klaagde in NRC dat ‘de mariniers niks deden om plunderingen te verhinderen’. Het was klinkklare onzin.
Premier Rutte en zijn toenmalige ministers Ronald Plasterk (PvdA) en Hennis (VVD) trapten er niet in. Marlin werd door zijn eigen parlement naar huis gestuurd, maar bleef wekenlang gewoon zitten. Wel schreef hij vervroegde verkiezingen uit. Onmogelijk, want door de verwoestingen kon er geen eerlijke stemming onder de bevolking worden gehouden.
Vorige week leek er sprake van een soort krachtmeting: wie is de baas op Sint-Maarten? Rutte en de nieuwe staatssecretaris Knops, die eisten dat een Integriteitskamer toeziet op de financiële hulp en dat de Koninklijke Marechaussee de grenzen bewaakt om te voorkomen dat uit de hele regio mensen toestromen richting strooppotten? Of Marlin en de hem kennelijk welgezinde gouverneur Eugene Holiday, die aanvankelijk weigerde Marlin te ontslaan?
Plaatselijke bestuurders weten nu dat met Knops niet te spotten valt
Donderdag zei Knops dreigend dat ‘er wel eens een heel zwaar besluit kon vallen’. Dat gebeurde de volgende dag: het kabinet maakte gebruik van de mogelijkheid in het Statuut van het Koninkrijk om de gouverneur op Sint-Maarten te dwingen de premier te ontslaan.
Orde op zaken stellen. Als je een eiland wilt schoonvegen na een verwoestende orkaan, moet je bovenaan de bestuurlijke ladder beginnen. Knops bezoekt nu als mannetjesputter Sint-Maarten en Sint-Eustatius. Later deze week krijgt hij gezelschap van koning Willem-Alexander en koningin Maxima.
De hectische start van zijn bewindsperiode geeft Knops nu een flinke steun in de rug. Plaatselijke bestuurders weten nu dat met hem niet te spotten valt. Maar dat schept ook verplichtingen. Corruptiebestrijding op de Antillen is vanaf nu een kerntaak van de voormalig luitenant-kolonel van de Geleide Wapens.