Premier Mark Rutte (VVD) waarschuwt dat een nieuw kabinet nog wel even op zich zal laten wachten. Hoewel hij als grootste partij het voortouw neemt in de formatie, past hem naar eigen zeggen bescheidenheid.
‘Het gaat wel even duren,’ zei hij voor de microfoon van Radio 538. ‘Het kan best wel eens een complexe formatie zijn. Dan zul je voor een aantal weken partijen bij elkaar zien zitten.’
Rutte keerde ‘het verkeerde populisme’
Rutte verloor weliswaar flink – de kiezer straft hem toch gedeeltelijk af voor het kabinetsbeleid – maar de VVD blijft veruit de grootste. Met bijna alle stemmen geteld, staan de liberalen op 33 zetels. De PVV volgt op ruime afstand met 20 zetels. In het NOS Radio 1 Journaal neemt Rutte een nederige houding aan. ‘We zijn de op-één-na-kleinste grootste partij uit de geschiedenis. We moeten eerst maar eens kijken wat de definitieve uitslag is.’
Die is nog niet binnen, onder meer omdat de uitkomst van de verkiezingen in het Brabantse Etten-Leur vertraagd is. De stemmen moeten worden herteld nadat een verschil werd ontdekt tussen het aantal stempassen en het aantal uitgebrachte stemmen.
Het kabinet zal in elk geval niet bestaan uit twee partijen. En hoogstwaarschijnlijk ook niet uit drie. Het politieke landschap is flink versplinterd. Een volgend kabinet zal dus bestaan uit ten minste vier partijen, waarbij de VVD de onderhandelingen mag openen. ‘Maar dan moet de rest ons dat ook gunnen,’ sprak de premier. ‘Dat gaan we ook weer zien.’ Rutte is blij dat hij het ‘verkeerde populisme’ – een term die hij tijdens de campagne muntte – heeft gekeerd.
Fractievoorzitters komen samen bij Arib
Later vandaag komen alle fractievoorzitters samen bij Kamervoorzitter Khadija Arib. Mogelijk wordt al een verkenner aangewezen die overleg zal voeren met diverse partijen en bestudeert welke combinaties het meest voor de hand liggen. Daarbij is niet koning Willem-Alexander aan zet, maar de Tweede Kamer zelf. Bij de vorming van Rutte II werd het staatshoofd wel (mondjesmaat) geïnformeerd, maar hij had niet langer een centrale rol.
In theorie zou het kunnen dat het Rutte niet wordt gegund om het voortouw te nemen.
De VVD’er wees er vannacht op dat het wel vaker is voorgekomen dat de grootste partij niet de premier leverde. In 1977 kwam de PvdA van Joop den Uyl als grootste partij uit de bus, maar hij slaagde er niet in om zijn tweede kabinet te formeren. Hoewel hij veroordeeld leek tot samenwerking met het CDA, liep dat helemaal anders. Na ruim tweehonderd dagen moeizaam onderhandelen, ging CDA-leider Dries van Agt in zee met de VVD van Hans Wiegel.