Zijn kunstschatten nog wel veilig in onze musea?

Het Drents Museum had genoeg ervaring met grote tentoonstellingen. Beeld: Persbureau Meter/HH/ANP

Bij de kunstroof waarbij vier archeologische objecten werden gestolen uit het Drents Museum, zijn door de inbrekers explosieven gebruikt. Ze forceerden in de nacht van 24 op 25 januari een deur van het Assense museum, dat een tentoonstelling heeft ingericht met goud- en zilverschatten uit het oude Roemenië.

Donderdag pakte de politie twee verdachten op, maar de buit is vooralsnog spoorloos. Tot de roofwaar behoorde onder meer de zogenoemde gouden helm van Coțofenești, een van de belangrijkste Roemeense cultuurhistorische objecten. Het Drents Museum had de stukken in bruikleen van het National History Museum of Romania in Boekarest.

Vorig jaar Warhols gestolen na plofkraak

Het is voor de tweede maal in korte tijd dat criminelen zich met explosieven toegang proberen te verschaffen tot waardevolle kunstvoorwerpen. In november vorig jaar werden uit een galerie in het Brabantse Oisterwijk enkele werken van Andy Warhol gestolen, nadat inbrekers een deur hadden opgeblazen.

De gebeurtenissen roepen vragen op over de weerbaarheid van kleine en middelgrote musea tegen plofkrakers. Is waardevolle kunst wel veilig in musea?

🔴 EW’s visie: kunst tentoonstellen maakt nu eenmaal kwetsbaar

Redacteur Joppe Gloerich

Anders dan banken en gevangenissen streven musea (en galeries) ernaar open en laagdrempelig te zijn. Een museum dat eruitziet als een bunker biedt wellicht betere bescherming tegen kwaadwillenden, maar staat haaks op de primaire functie van de instelling: het toegankelijk maken van bijzondere objecten.

Dat streven heeft een keerzijde. Publieksvriendelijke gebouwen zijn doorgaans moeilijker te beveiligen dan speciaal gebouwde depots, waar musea hun niet-tentoongestelde kunst opslaan. Het Collectiecentrum Nederland, dat dient als opslag voor vier belangrijke musea, ligt als een fort aan de rand van Amersfoort. Experimenten met publiek toegankelijke depots zijn interessant, maar kostbaar en lang niet overal een haalbare oplossing.

Zet de schatten desnoods ’s nachts in de kluis

Musea zelf hebben uiteraard de plicht hun bewaking op orde te hebben, zeker als ze objecten uit andere instellingen huisvesten. Die plicht is niet slechts moreel; het is een harde eis waaraan moet worden voldaan om de bruiklenen verzekerd te krijgen.

Het Drents Museum heeft ruime ervaring met grote tentoonstellingen – je mag dus verwachten dat het zijn taak serieus heeft genomen. Uit Roemeense documenten zou blijken dat de meer dan zeshonderd bruiklenen in de tentoonstelling verzekerd zijn voor ruim 30 miljoen euro.

Toch vragen uitzonderlijke exposities – zoals die van de Roemeense goudschatten – mogelijk om extra maatregelen. Bijvoorbeeld in de vorm van nachtbewaking. Of desnoods: zet de kostbaarste voorwerpen ’s nachts niet op zaal, maar in de kluis.

🔴 Wat vinden anderen? Roemenen zinspelen op forse schadeclaim

Voor veel Roemenen is het überhaupt onbegrijpelijk dat hun gekoesterde helm van Coțofenești (‘de Nachtwacht van Roemenië’) werd tentoongesteld in een relatief bescheiden museum als dat in Assen. Dat er ’s nachts geen bewaking aanwezig was, vindt premier Marcel Ciolacu onvoorstelbaar. Hij sorteert dan ook voor op een forse schadeclaim. De ontroostbare directeur van het National History Museum, dat het erfgoed in eigendom had, is alvast ontslagen.

De Roemeense minister van Cultuur windt zich intussen op over de volgens haar halfslachtige afspraken tussen de beide musea over de beveiliging van de bruiklenen. Natalia Intotero kondigde aan voortaan strenger te zijn in het toestaan van het uitlenen van Roemeens cultuurgoed aan buitenlandse musea.

‘Tegen een explosief is geen museum opgewassen,’ zegt daarentegen Vera Carasso, directeur van de Nederlandse Museumvereniging. Iets vergelijkbaars vindt Arthur Brand, die in het verleden naam maakte als ‘kunstdetective’. Hij maakt zich weinig illusies over de mate waarin musea plofkrakers buiten de deur kunnen houden.

‘Tegen dit soort inbraken kan geen enkel museum zich wapenen,’ zegt de kunsthistoricus tegen RTV Drenthe. ‘En de dieven merken nu dat het werkt. Dat is zeer zorgwekkend. De politie en de overheid moeten hier heel snel een antwoord op vinden.’