Vertraging van de vaccinaties: waar zitten de knelpunten?

Nederlanders kunnen niet meer dit jaar worden ingeënt omdat de ICT-systemen van de GGD er nog niet klaar voor zijn. Waar zitten de knelpunten? En waarom lukt het in andere landen wel?

Na druk van Duitsland besloot het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) dinsdag om al op 21 december een besluit te nemen over toelating van het coronavaccin van Pfizer en BioNTech. Dat is ruim een week eerder dan verwacht.

Als het aan de voorzitter van de Europese Commissie ligt kunnen lidstaten van de Europese Unie (EU) vanaf 27 december beginnen met inenten. Dat schreef de Duitse Ursula von der Leyen donderdag op Twitter.

Von der Leyen baseert zich op de verwachting dat het EMA het vaccin op 21 december goedkeurt. Daarna heeft de Europese Commissie ongeveer drie dagen nodig om een vergunning af te geven. Pfizer kan vervolgens op 26 december beginnen met distributie in Europa van het vaccin. Een dag later zou het inenten dan dus kunnen beginnen.

Hoe is het geregeld in andere landen?

Amerika en het Verenigd Koninkrijk zijn al begonnen met vaccineren en ook Duitsland wil dat dit jaar nog doen. De eerste Britse kreeg al op 8 december een vaccinatie en in het Verenigd Koninkrijk hebben inmiddels bijna 140.000 mensen een prik gehad. In de Verenigde Staten krijgt vicepresident Mike Pence vrijdag het vaccin toegediend.

In Nederland duurt het na de mogelijke goedkeuring op 21 december sowieso nog twee weken. Volgens GGD Ghor, de landelijke koepel van GGD’s, wordt begonnen in de loop van januari en blijft die planning voorlopig zo.

Volgens de GGD’s is het niet het grootste probleem om personeel of locaties te vinden. Het knelpunt is het IT-systeem, waarin vaccinaties worden geregistreerd, op tijd te testen en af te krijgen. In dat systeem moet informatie worden ingevoerd die pas vrijkomt op het moment dat de EMA-toelating is afgerond en de Gezondheidsraad erover heeft geadviseerd.

Bij de in te voeren informatie gaat het bijvoorbeeld om redenen of omstandigheden om de vaccinatie niet te geven, zoals een allergie. Ook moet het IT-systeem afspraken kunnen inplannen en moeten er priklocaties worden ingevoerd en antwoorden op mogelijke vragen over het prikken.

Zorgvuldigheid belangrijk

Minister van Volksgezondheid Hugo de Jonge (CDA) hecht veel waarde aan zorgvuldigheid. ‘Er wordt 24/7 gewerkt, maar vaccinaties staan of vallen uiteindelijk niet bij een week eerder beginnen, wel bij een zorgvuldig en veilig verloop.’ Zorgvuldigheid levert volgens De Jonge een belangrijke bijdrage aan de vaccinatiebereidheid.

Dat haastige spoed verkeerd kan uitpakken, blijkt uit een voorval in Amerika deze week. Daar liepen ziekenhuisapothekers tegen een onverwachte situatie aan die ertoe leidde dat eenzesde van de geleverde Pfizer-BioNTech-vaccins moest worden weggegooid. De distributie van de vaccins in het hele land is volop aan de gang.

Er was namelijk verwarring ontstaan door de etikettering. Op de etiketten staat dat er genoeg in een flesje zit voor vijf doses. Maar apothekers ontdekten dat, na ontdooien en mengen van de inhoud met een verdunningsmiddel, elk flesje voldoende vaccins bevat voor zes doses. Volgens de regels echter moet die laatste dosis worden weggegooid, tenzij de fabrikant nadrukkelijk toestemming geeft die te gebruiken, maar Pfizer wilde die toestemming niet geven. Apothekers en gezondheidsautoriteiten durfden het daarom niet aan de laatste dosis toch te gebruiken en gooiden deze inderdaad weg.

Op Twitter wordt flink gediscussieerd over de snelheid van het vaccineren. PVV-leider Geert Wilders noemt de aanpak ‘geklungel’.

Vakbonden hebben ook kritisch gereageerd op het vaccinatiebeleid. Vakbond FNV noemt het beleid ‘slecht’ en vindt dat de logistiek te traag op gang komt. Volgens de FNV is het ‘al heel lang duidelijk dat het vaccin eraan komt’. ‘We hadden ons hierop voor kunnen bereiden,’ zegt een woordvoerder.

Vakbond CNV zei begin december al dat het vaccinatiebeleid van het kabinet tekortschoot en riep op tot een grootschalig vaccinatieplan. ‘Het inenten van miljoenen mensen is een immense, ongekende operatie zoals nooit eerder vertoond in Nederland. Het kabinetsplan sorteert daar echter nauwelijks op voor,’ zei CNV-voorzitter Piet Fortuin toen.