Het zijn spannende, ongekende tijden. Terwijl we met corona nog van een figuurlijke oorlog konden spreken, is er op dit moment een letterlijke oorlog gaande in Europa. En dat doet gekke dingen met ons. Het is belangrijk dat we daarom onze hoofden koel houden, schrijft internationale betrekkingenexpert Wouter Jan de Graaf op EW Podium.
Wouter Jan de Graaf (1995) haalde zijn MA internationale betrekkingen op de MGIMO Universiteit in Moskou en volgt momenteel de LLM internationaal recht in Tilburg. Tevens is hij bestuurslid internationaal bij PerspectieF, ChristenUnie-jongeren.
EW Podium publiceert opinies van jonge schrijvers, die vanuit eigen onderzoek, expertise of werkervaring bijdragen aan het debat. Plaatsing hoeft geen redactionele instemming te betekenen.
Op dit moment wordt er keihard gevochten in Oekraïne, maar niet alleen om de toekomst van Oekraïne. De toekomst van heel Europa en de vrije wereld loopt gevaar. Dictator Vladimir Poetin zal niet stoppen bij Oekraïne als hij het land op de knieën heeft gekregen. Zo heeft Poetin nu ook van niet-NAVO-lidstaten Zweden en Finland veiligheidsgaranties geëist. Überhaupt is het dreigen met het inzetten van kernwapens zonder precedent. Iets wat zelfs niet in de Koude Oorlog voorkwam. Als Poetin klaar is in Oekraïne, dan volgen Moldavië, de Balkan en de Baltische staten.
No-fly zone boven Oekraïne is onhaalbaar
Poetin zal dus niet uit zichzelf stoppen, hij moet gestopt worden. Het Westen moet er alles aan doen om dat voor elkaar te krijgen. Dat betekent onder meer maximale sancties, waaronder een olie- en gasembargo, en (in het geheim) wapenleveranties aan Oekraïne. Maar een no-fly zone boven Oekraïne door de NAVO gehandhaafd, is niet haalbaar. Het zou betekenen dat NAVO-vliegtuigen Russische vliegtuigen zouden moeten neerhalen, en een directe oorlog tussen twee kernmachten is een experiment waarop niemand zit te wachten.
Lees ook deze spraakmakende column van Zihni Özdil: Links reageert nog infantieler op oorlog dan rechts 20 jaar geleden
Het Westen moet alles doen wat mogelijk is om Poetin te stoppen zonder zelf in direct conflict te raken met Rusland. Alles wat hier niet aan bijdraagt, heeft de potentie om zich tegen ons te keren. Aangezien dit Poetins oorlog is, moeten we hem en zijn kliek zo veel mogelijk raken. Die sancties zullen helaas ook ons en de Russische bevolking raken. Dat zal overigens wel bijdragen aan het ontkrachten van de mythe dat Russische burgers met een ‘sterke man’ zich geen zorgen hoeven te maken over hun welvaart. Maar ons doel is niet om de Russen te raken. Het is dan verwerpelijk om te lezen dat mensen in Nederland hun woede projecteren op bijvoorbeeld Russische ondernemers of dat concertgebouwen Russische muziek ‘cancellen’.
Als Poetin dreigt, moeten we hem bloedserieus nemen
Niet alleen burgers, maar ook onze leiders moeten het hoofd koel houden. Zo gaf CDA-minister van Buitenlandse Zaken Wopke Hoekstra aan dat een nucleaire oorlog volgens hem ‘geen reëel scenario’ is. Dat klinkt misschien koel, maar ‘downplayen’ is niet hetzelfde als je hoofd koel houden. We hebben nu met een dictator te maken die keer op keer heeft aangetoond bereid is verder te gaan dan wij dachten. Deze oorlog werd door de meesten, mijzelf incluis, dan ook onwaarschijnlijk geacht. Als je er zo naast zit, dan moet je je aannames bijstellen.
Terwijl aanvankelijk grote dreigementen van Poetin door veel westerse analisten werden afgedaan als bluf, moeten we nu vaststellen dat dat een misvatting was. Als Poetin dreigt, dan moeten we hem bloedserieus nemen. Wat overigens niet betekent dat Poetin daadwerkelijk kernwapens gaat inzetten tegen de NAVO.
Lees het omslagverhaal terug: De gevolgen van de oorlog tegen Oekraïne
Von der Leyen moet oppassen
Ook Ursula von der Leyen, president van de Europese Commissie, moet opletten. Het is begrijpelijk dat Oekraïne maximaal gesteund wordt. Het uitspreken vóór een Oekraïens EU-lidmaatschap zal het gedrag van Poetin weinig doen veranderen. Poetin is al in oorlog met Oekraïne en deze uitspraak op zich is geen oorlogshandeling. Ook is Europese steun voor straaljagers naar Oekraïne op zich geen probleem. Het probleem is enerzijds dat ze dit publiekelijk aankondigde en anderzijds dat er geen steun voor is bij de EU-lidstaten.
Het probleem met publiekelijke aankondigingen is dat we het Poetin veel te makkelijk maken. We verkwanselen het verrassingselement op deze manier. Het probleem met iets publiekelijk aankondigen zonder steun is dat Poetin op een presenteerblaadje krijgt waar de zwakke plekken liggen, waar de verdeeldheid zit.
Elke kans op vrede aangrijpen
Een voorbeeld van hoe het wel kan, is het opzetten van een militaire ‘hotline’ tussen Amerika en Rusland. Die is bedoeld om militaire ‘incidenten’ te voorkomen. We moeten er niet aan denken dat we per ongeluk in een open oorlog met Rusland belanden. Het inzetten op een diplomatieke oplossing, een wapenstilstand, mag voorlopig ‘onrealistisch’ lijken, het blijft cruciaal om dit na te streven. We moeten namelijk elke kans op vrede aangrijpen. In dat licht is het positief dat er, zelfs tijdens de oorlog, nog steeds contact is tussen de Franse president Emmanuel Macron en Poetin.
Het is namelijk aan burgers én leiders om de hoofden koel te houden. Om alles eraan te doen wat mogelijk is om Poetin te stoppen zonder zelf in direct conflict te raken met Rusland.