Onverantwoorde systeemkritiek is niet alleen voorbehouden aan populistische partijen. In toenemende mate spelen ook financiële partijen steeds vaker in op de onderbuik van hun achterban, zonder dat die achterban daaraan iets heeft. Tijd voor wat opvoeding, schrijft advocaat Jaap van den Broek voor EW Podium.
De Dam in Amsterdam is begin september normaal gesproken het toneel van toeristen en studenten die worden ontgroend. Maar zondag 5 september was daar opeens FVD-Kamerlid Gideon van Meijeren. Deze nieuwste spruit van Thierry Baudet stond op een boerenkar te verkondigen dat hij het gezag van de Nederlandse overheid niet langer zou erkennen. Grote woorden, sneu ventje en kolder bovendien: dit Kamerlid piekert er niet over ook maar een cent van zijn toelage als functionaris van diezelfde overheid te weigeren.
Jaap van den Broek (1988) is advocaat. Hij begeleidt investeringen in start-ups en probeert verstandige dingen te schrijven over de nieuwe economie.
Dit is een artikel voor EW Podium. Daarop publiceert de redactie van EW elke week meerdere artikelen van jonge schrijvers, die vanuit hun eigen onderzoek, expertise of werkervaring willen bijdragen aan het publieke debat.
Ongebreidelde systeemkritiek
De morele armoe van dit soort ongebreidelde systeemkritiek voor eigen gewin, die louter inspeelt op de onderbuik van de achterban, lijkt niet langer voorbehouden aan middelmatige politici. Coinbase,
’s werelds grootste cryptoplatform, kondigde eind augustus aan voor
500 miljoen dollar in bitcoin op zijn balans te zetten – 1 procent van zijn marktwaarde. Coinbase verkocht het als baanbrekend: een beursgenoteerd bedrijf dat 1 procent van zijn waarde in bitcoin durft te houden: zie ons eens gaan met die praktische toepassing van cryptovaluta als alternatief voor systeemvaluta.
Nog één: Robinhood, de aandelenapp die ‘democratisering van de financiële wereld’ voorstaat. Met Robinhood kunnen u en ik (als we in het buitenland hadden gewoond, want in Nederland is de app nog niet beschikbaar) tegen extreem lage commissies in aandelen handelen, in ruil voor onze data. Via Robinhood en Reddit draaiden afgelopen jaar miljoenen particuliere beleggers een paar Amerikaanse hedgefondsen een loer door massaal de prijs van zogeheten meme stocks (gehypete aandelen) op te drijven. Deze cocktail van hebzucht en daadkracht van fanatieke beleggers leidde tot onvoorstelbare koerssprongen van een paar uitgerangeerde Amerikaanse ketens waarvan de aandelen stof lagen te vangen op een plankje in Wall Street.
Deze zomer ging Robinhood naar de beurs, waarbij 30 procent van de aandelen aan particulieren werd aangeboden. Een zogenaamde geste naar de trouwe achterban. Die andere 70 procent? Die werd traditiegetrouw aangeboden aan al die financiële molochen waarvan Robinhood zegt de macht te willen breken. Investeringsbanken, pensioenfondsen, roept u maar.
Rebel voor eigen gewin
U voelt al aan: hier gaat iets mis. Zowel Coinbase als Robinhood belooft af te rekenen met het ondoorzichtige, door financiële instellingen gerunde wonderland van de aandelenmarkten. Net zoals Van Meijeren vanaf zijn kar verkondigt een einde te willen maken aan ons politiek bestel. Maar waar zij aan de voorkant aan de poort van het stelsel rammelen, gebruiken ze dat stelsel aan de achterkant voor eigen gewin. Als dit soort partijen trouw zouden zijn aan hun boodschap hadden ze niets te zoeken op Wall Street en het Binnenhof.
Lees ook dit stuk van Jaap van den Broek voor EW Podium: Sywert en de zorgcowboys
Gifmengers als Van Meijeren zijn er in de politiek altijd geweest, maar voor de financiële wereld is dit een relatief nieuwe vorm van hypocrisie. Iedereen is bekend met de mierzoete kletspraat over duurzaamheid, diversiteit en maatschappelijke impact uit de financiële hoek. Herinnert u zich nog hoe het hedgefonds heette dat uiteindelijk ABN AMRO de vernieling inhielp? The Children’s Investment Fund. Je moet maar durven.
Maar de echte boodschap van traditionele beleggingsinstellingen was tot dusver vrij eenvoudig: geef ons uw geld, dan maken wij daar met onze kennis en kunde van het financiële systeem wat meer van. Geen van hen pretendeert het systeem waarin zij opereren omver te willen werpen. Tv-presentator Chris Zegers die vanaf een tropisch eiland vertelt dat u uw pensioengeld bij Zwitserleven moet beleggen, claimt nou niet bepaald de revolutie.
Radicaal hyperindividualisme
Coinbase en Robinhood doen dat wel, terwijl hun eigen handelen daar lijnrecht tegenin druist. Hun boodschap is radicaal anders. Niet zij, maar ú bepaalt wat er elk moment van de dag met uw vermogen gebeurt. Zo spelen zij in op een politiek sentiment waarbij elke vorm van persoonlijke misère het systeem te verwijten valt en waarbij u zelf – mondige burger / belegger / consument – in control dient te zijn. Een doorgeslagen vorm van hyperindividualisme die inspeelt op de onderbuik, maar waar de ontvanger weinig aan heeft. De parallel met een stem op Forum voor Democratie maakt u zelf maar.
Het zou voor iedereen dan ook het beste zijn als de CEO’s van deze clubs en Van Meijeren een maandje mee zouden mogen lopen in de wondere wereld van het Amsterdamse studentencorps. Eerst twee weken als corpsbal, dan twee weken als bestuur. Los van het feit dat een langgekoesterde wens van Van Meijeren daarmee in vervulling zou gaan, zouden zij eerst al blatend ieder gezag van wie dan ook mogen ontkennen, om daarna héél even aan een zekere mate van verantwoordelijkheid te kunnen ruiken. Ik betaal het inschrijfgeld.