Steeds meer mensen klagen dat ze het te druk hebben. Werk, kinderen, bejaarde ouders en vrienden slokken al hun tijd op. Ze hebben het gevoel enorm tekort te schieten. Nergens voor nodig. Want een druk leven leiden én ervan genieten kan.
U kent het wel: een vriend belt op het laatste moment een eetafspraak af. Jammer? Stiekem zijn veel mensen er blij om, want dat betekent onverwacht een avondje thuis op de bank met de benen omhoog.
Vraag een willekeurig iemand hoe het gaat en het antwoord luidt steevast: ‘Druk!’ De hele wereld lijkt last te hebben van een chronisch gebrek aan tijd. Nu is drukte vandaag de dag ook een beetje een statussymbool: wie zegt dat hij het ‘druk’ heeft, laat op die manier zien dat hij succesvol is.
Maar vaak is de onderliggende boodschap ook ‘te druk’. Met werk, de zorg voor de kinderen, hulpbehoevende ouders, het huishouden en niet te vergeten alle sociale ‘verplichtingen’. Alleen het woord al geeft aan dat ‘gezellig’ eten met vrienden door velen wordt gezien als iets wat ze óók nog moeten doen.
Het is voor veel mensen een worsteling om hun drukke leven in goede banen te leiden. Ze hebben het gevoel dat ze ‘overlopen worden’, ‘worden geleefd’, ‘continu achter de feiten aanhollen’. Als drukte van tijdelijke aard is – iemand heeft een groot project op het werk of is zijn huis aan het verbouwen – dan is dat overkomelijk. Er is immers een eindpunt in zicht. Met een beetje stress is ook niets mis. Het zet aan tot presteren.
Maar wie langdurig aan stress wordt blootgesteld, loopt het risico emotioneel uitgeput te raken: een burn-out. Uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) uit 2013 blijkt dat 10 procent van de Nederlanders zich permanent opgejaagd voelt. ‘Dat is veel,’ zegt Jos de Haan (55), hoofd van de onderzoeksgroep tijdsbesteding van het SCP. Het is ook een verdubbeling ten opzichte van 2006.
Al die drukte leidt ertoe dat steeds meer mensen op de werkvloer uitvallen door stress, constateerde verzuimbegeleider ArboNed begin dit jaar. Stressklachten vormen inmiddels de belangrijkste verzuimoorzaak, vooral bij 25- tot 34-jarigen.
Veel mensen beginnen de dag al gehaast. Terwijl ze snel ontbijten, beantwoorden ze al de eerste mails en WhatsApp-berichten. Intussen lezen ze met een half oog de krant en bedenken ze wat er ’s avonds gegeten moet worden. Dan gooien ze er nog gauw een was in, jagen ze de kinderen naar school en zichzelf naar hun werk. ’s Avonds voltrekt zich iets soortgelijks.
‘We draven maar door,’ zegt Gertild den Boer-Winter (51), die een ontspanningstherapiepraktijk in Nuenen heeft. In haar spreekkamer ziet ze mensen die fysiek en mentaal overbelast zijn. Klachten variëren van hyperventileren, het koud hebben en hoofdpijn tot geprikkeld zijn, piekeren, slecht slapen en hartkloppingen. Veel mensen zijn verslaafd aan het druk-zijn, merkt Den Boer.
‘Ze hebben het gevoel niet meer te kunnen stoppen. En ze dúrven ook niet meer te stoppen: pas als je gaat zitten, voel je namelijk hoe moe je bent.’ Verstand op nul en doorgaan dus.
Planning
Dat is zonde, want een druk leven leiden en er ook van kunnen genieten, is goed mogelijk. Sleutelwoorden zijn plannen en ontspannen. Eerst de planning: die draait voor een groot deel om prioriteiten stellen en keuzes maken. Maar hoe doe je dat? Het belangrijkste advies: vraag u af wat moet gebeuren en wat nú moet gebeuren.
Mensen denken dat ze efficiënt bezig zijn door veel dingen tegelijk te doen, zoals ’s ochtends ‘nog even’ de was erin te gooien, maar daarmee maken ze het voor zichzelf alleen maar drukker. Ogenschijnlijk kleine dingen kosten bijna altijd meer tijd dan gedacht. Ook belangrijk: maak iets af voor je aan iets nieuws begint. Inmiddels raken steeds meer mensen ervan doordrongen dat multitasken niet werkt. Niemand kan dat. Het schakelen tussen taken kost veel energie.
Den Boer ziet veel mensen die in de ‘overleefstand’ staan: zij worden beheerst door angst en controledwang. Als iets anders loopt dan gepland – omdat een kind ziek is of een vergadering uitloopt – raken ze gestrest. ‘Als je zorgt voor wat meer lucht en ruimte in je agenda, dan kun je daar beter mee omgaan,’ zegt Den Boer. ‘Je kunt heel veel dingen managen, op een prettige manier, als je maar luistert naar jezelf.’
Zorg ook voor lege momenten. Het is heel zinnig om wat te mijmeren. Dat ontspant en maakt het hoofd leeg. Dat hoeft geen uren te duren. Wie bij het stoplicht niet meer door rood fietst, maar wacht tot het groen wordt, kan die paar minuten al gebruiken om even weg te dromen.
Voldoende ontspannen is cruciaal om perioden van drukte aan te kunnen. Maar veel mensen vinden dat lastig. Door smartphone, tablet en laptop kun je altijd en overal bereikbaar zijn. De stroom aan e-mails, Twitter-notificaties, Facebook-meldingen, WhatsApp-berichten (bij jongeren zijn dat er vaak een paar honderd per uur) zorgt voor veel onrust.
Mensen voelen zich vaak verplicht om meteen op die berichtenbrij te reageren. Dat is onverstandig, omdat de hersens zo geen rust wordt gegund. Terwijl juist dat belangrijk is om een ‘druk gevoel’ en stress te voorkomen. Tip: leg die slimme, maar opdringerige telefoon dus af en toe weg en – zeer effectief – zet de meldingen uit, zodat u niet meer te pas en te onpas op nieuwe berichten en gebeurtenissen wordt geattendeerd.
Zo houdt u zelf de controle over uw smartphonegedrag in plaats van dat anderen dat voor u bepalen.
Taken verdelen
Nog een belangrijk advies: relativeer. Accepteer dingen waaraan u niets kunt veranderen. Regent het tijdens dat schaarse dagje uit? Jammer, maar helaas.
Den Boer: ‘Vooral vrouwen hebben daar nog weleens moeite mee.’ Bij veel zaken kun je je afvragen of ze echt zo belangrijk zijn, zoals het kopen van die nieuwe winterjas. Dat kan wel even wachten. Problemen die een tijdje blijven liggen, lossen zich soms ook vanzelf op.
Maar dat kan niet met alles natuurlijk. Denk aan de zorg voor hulpbehoevende ouders, iets waarmee steeds meer mensen te maken krijgen. Maar ook dan zijn er mogelijkheden. Vraag hulp, bijvoorbeeld aan een broer of zus. Velen denken vaak dat zij als enige verantwoordelijk zijn, maar ze kunnen de taken ook verdelen. Vaak blijkt dat anderen maar al te graag willen helpen.
Den Boer: ‘Consequentie is wel dat je moet accepteren dat anderen het anders doen. Dat kan soms lastig zijn, maar het is voor jou dan wel een zorg minder.’
Het delegeren of overdragen van klussen geeft ook ruimte. Dat biedt niet alleen op het werk, maar ook privé uitkomst. De meeste mensen zijn veel tijd kwijt met het zoeken van informatie op internet, bijvoorbeeld als ze een nieuwe verwarmingsketel nodig hebben.
Is het echt nodig om alles zelf uit te zoeken? Den Boer: ‘Het kost uren en uren. Je kunt ook een vertrouwd installatiebedrijf vragen de keuze voor je te maken.’
Vaste tijden
Langer nadenken voor u ‘ja’ zegt tegen sociale verplichtingen helpt ook om drukte in de hand te houden. Veel mensen vinden het moeilijk om ‘nee’ te zeggen tegen afspraken met vrienden of verzoeken om te helpen op school. Volgens Den Boek is ‘nee’ zeggen ook niet nodig. ‘Zeg alleen niet op alles meteen “ja”. Denk erover na en kijk of het echt uitkomt. En áls je dan toezegt, zeg dan: “Ja, graag”. Geniet er dan ook van.’
Er zijn ook mensen die juist baat hebben bij een strakke planning van afspraken in hun vrije tijd. Een veertigjarige bankier uit Zeist, getrouwd en moeder van twee jonge kinderen, werkt bij afspraken met vrienden met vaste tijden: drie kwartier voor koffie of lunch, anderhalf uur voor een etentje.
‘Mijn broer vindt dat vreselijk,’ zegt ze. ‘Maar zo zie ik tenminste nog eens iemand. Als ik elke keer dat ik een vriendin wil zien de hele avond moet uittrekken, weet ik dat ik veel minder vaak afspreek en haar minder zie dan ik zou willen. En mijn wekker gaat wel gewoon om kwart over zes.’
Volgens Den Boer is het allerbelangrijkst: ‘Doe wat voor jou goed is.’ De een raakt gestrest van werkmails in het weekeinde. De ander juist als hij zijn werkmail dan niet kan checken, omdat hij anders op vrijdagmiddag alles moet afhandelen. En lang niet iedereen vindt het ontspannend om te sporten. In de tuin werken is ook een vorm van bewegen en kan de geest ook ontspannen. Tot slot: wat is volgens Den Boer de ultieme tip om te ontspannen? ‘Opruimen. Dat werkt voor vrijwel iedereen.’
Elsevier nummer 47, 21 november 2015
Ingelogde abonnees van EWmagazine kunnen reageren
Bij het plaatsen van een reactie geldt een aantal voorwaarden. Klik hier voor de voorwaarden.
Reacties die anoniem worden geplaatst of met een overduidelijke schuilnaam zullen door de moderator worden verwijderd, evenals reacties die niets met het onderwerp van het artikel te maken hebben. Dit geldt evenzeer voor racistische of antisemitische reacties. De moderator handelt in opdracht van de hoofdredacteur.