In het buitenland erven is ingewikkeld en tijdrovend. De Europese Erfrechtverordening brengt daarin binnenkort verandering.
Sinds hun pensioen wonen Henk (70) en Anneke Roodbol (56) in de Franse regio Limousin, waar ze een eigen huis hebben. Ze willen hun nalatenschap in Nederland en Frankrijk graag goed regelen.
Zo moet de opbrengst van het Franse huis eerlijk tussen hun kinderen uit eerdere huwelijken worden verdeeld: lastig, omdat het Franse en het Nederlandse erfrecht sterk afwijken. Henk Roodbol: ‘In Frankrijk kunnen stiefkinderen niet erven, terwijl wij ze in ons testament graag als gelijkwaardig willen behandelen.’
Als overledenen bezit nalaten in meerdere landen, kunnen ingewikkelde situaties ontstaan, die zelfs tot langdurige juridische procedures kunnen leiden. De Europese Erfrechtverordening, die op 17 augustus ingaat, moet daaraan een einde maken. De verordening geldt voor alle EU-landen, behalve voor Denemarken, het Verenigd Koninkrijk en Ierland.
Nu is namelijk niet altijd duidelijk welk erfrecht op welk bezit van toepassing is. Vaak moet daarom in elk land een procedure worden gestart om een nalatenschap af te handelen. Een tijdrovende en soms kostbare klus.
Eigendom
Een testament uit het ene land is bovendien niet zomaar geldig in het andere land. Dat kan problemen opleveren, want landen kennen grote verschillen in hoe het bezit na de dood wordt verdeeld.
Zo erft in het Nederlandse erfrecht de partner het eigendom over een huis, terwijl in Frankrijk de kinderen doorgaans direct het eigendom krijgen. De partner krijgt het vruchtgebruik. Door de Erfrechtverordening kunnen mensen die op of na 17 augustus overlijden hun ‘internationale’ nalatenschap in de aangesloten EU-landen volgens één erfrecht afhandelen.
Hoofdregel is: het erfrecht van het land waar je op het moment van overlijden verblijft, is van toepassing. Verblijf je in Frankrijk, dan is dus het Franse erfrecht op de hele erfenis van toepassing. Maar testamentopstellers kunnen ook kiezen voor het land waarvan ze een paspoort bezitten: een zogeheten rechtskeuze voor het land van nationaliteit.
Internationale nalatenschappen komen geregeld voor. Totaalcijfers ontbreken, maar ter indicatie: in het tweede kwartaal van 2015 informeerden notarissen 99 keer naar de aanwezigheid van een testament in het buitenland bij het Europees netwerk van testamentenregisters ARERT. Dit zegt niet alles. Een notaris kan ook rechtstreeks zo’n ‘testamentverzoek’ indienen bij het register van een land.
Erfrecht
Wat verandert er? Nu moet voor het bezit in elk land apart bij een notaris of de rechtbank een Verklaring van Erfrecht worden afgegeven. Na 17 augustus kan na overlijden een notaris een Europese Verklaring van Erfrecht afgeven. Deze sleutel geeft overal in
Europa toegang tot de nalatenschap, dus ook bijvoorbeeld tot een tweede huis in Frankrijk. In zo’n verklaring staat wie de erfgenamen zijn en welke rechtskeuze is gemaakt: voor Nederlands of Frans erfrecht?
Het is niet per definitie het handigst om bezit in, zeg Frankrijk, onder het Nederlandse erfrecht te laten vallen. Het Franse erfrecht kan, afhankelijk van iemands situatie, beter uitpakken.
Iedere notaris kan een testament opstellen met rechtskeuze, maar ze zijn niet allemaal op de hoogte van de verschillen in erfrecht tussen landen. De notaris die Henk en Anneke Roodbol hadden ingeschakeld, had ‘toevallig’ kennis over het Franse erfrecht, vertellen ze. Dat is niet altijd zo.
Nederlandse notarissen zullen zich moeten specialiseren in het erfrecht van een ander Europees land, denkt de notaris die hen adviseerde, Monique Rombouts (43) van frankrijknotaris.nl. Zo kunnen ze opstellers van een testament adviseren wat in hun situatie het beste is.
Let op: vererving van bezit in andere landen is eenvoudiger geworden, maar fiscaal verandert er niets. De verordening zorgt er alleen voor dat er één erfrecht geldt voor alle aangesloten landen. De belasting over de nalatenschap moet gewoon worden afgerekend volgens de regels van het land waar het bezit staat.
Elsevier nummer 31, 1 augustus 2015