Hoe Nederlandse rol in wereldwijde grondstofhandel onder druk komt te staan

Wie bel je als je energievoorziening acuut in gevaar is? Het is een vraag waarmee het welvarende Europa vorig jaar plots werd geconfronteerd. Energie was er altijd voorradig. Tot Rusland een jaar geleden Oekraïne binnenviel en de gastoevoer naar Europa afkneep.

De grondstofhandelaren die de economie laten draaien

Door de hoge prijzen hier kwamen haast als vanzelf razendsnel de lng-schepen met vloeibaar aardgas naar Europa. Probleem opgelost (voorlopig althans). Maar daarachter gaat een wereld van gehaaide en grotendeels onbekende bedrijven schuil die ook in rustige tijden zorgen dat overal ter wereld auto’s kunnen rijden, elektriciteitscentrales draaien, voedsel op tafel komt en fabrieken hun staal krijgen aangeleverd. De lng-handel is niet meer dan de nieuwste tak van sport voor hen. Wie zijn die bedrijven, zoals Glencore, Trafigura, Cargill en Vitol? En hoe komt het dat het kleine Nederland boven zijn gewicht meebokst?

Toen Europa na de Tweede Wereldoorlog aan zijn industriële wederopstanding begon en de vrijhandel toenam, groeide ook de behoefte aan grondstoffen (olie, kolen, staal, voedsel). En die lagen niet per se binnen de landsgrenzen of die van afbrokkelende koloniale rijken. Westerse oliebedrijven werden bovendien verjaagd uit olieproducerende landen. Hoe kwam Europa dan nog aan zijn grondstoffen?

Feilloos de weg weten in het westen en in dictaturen

Zie daar de opkomst van de grondstoffenhandelaren. Mensen die niet alleen deals wisten te sluiten met dictators (al dan niet met smeergeld), maar die ook exact op de hoogte waren van de economische situatie in het Westen. Waar kon hun olievracht het beste naartoe worden gebracht? En als je eenmaal wist hoe dat spel werkte voor olie, kon je dat ook toepassen op aluminium, graan, of welk bulkgoed dan ook.

Doordat veel investeerders en banken zich niet gemakkelijk voelden bij deze risicovolle en soms dubieuze handel, moesten de handelaren met eigen geld werken. Veel bedrijven zijn nog altijd in handen van het eigen personeel – en dus zijn ook de megawinsten voor hen.

Belangrijke spelers in LNG-handel

De Europese gasproblemen vorig jaar waren een kolfje naar de hand van de handelaren. Zij hadden al een flinke positie opgebouwd in de wereldwijde lng-handel. Bedrijven als Vitol, Gunvor en Trafigura sloten contracten af met producenten, kochten de schepen om lng te vervoeren en huurden ruimte in tanks om het vloeibare gas wereldwijd te kunnen ontladen.

Nederland, dat voor bijna de helft van zijn energievoorziening afhankelijk is van aardgas, haalde vorig jaar grofweg een kwart van zijn aardgasbehoefte uit lng. Daarmee worden deze handelaren een belangrijke pijler onder de energievoorziening.

Grote jongens Vitol, Cargill en Glencore

Tegelijkertijd is die afhankelijkheid niets nieuws. Hetzelfde geldt voor de oliehandel, met Vitol als grootste oliehandelaar – en tevens grootste bedrijf van Nederland. Het Amerikaanse Cargill is de grootste handelaar in agrarische producten, en het Zwitserse Glencore is dat op het gebied van metalenhandel, waaronder ook koper en aluminium. Zij zorgen ervoor dat de aanvoer van deze cruciale producten zo soepel verloopt dat maar weinig mensen in het Westen er überhaupt bij stilstaan.

Lees verder onder het kader

Over waar die grondstoffen vandaan kwamen, werden vooral niet te veel vragen gesteld. Maar die tijd is voorbij. Voor- al door het steeds strengere optreden van politieagent Amerika lijken de grootste excessen tot het verleden te behoren. Veel grote handelaren hebben hun hoofdkantoor, of belangrijke handelsvloeren, in Zwitserland staan, een land waar handel het vaak wint van moraal.