Wereldeconomie heeft honger door chiptekort

13 mei 2021Leestijd: 3 minuten
Franse productie van computerchip. Foto: ANP

VDL Nedcar moest tijdelijk het werk stilleggen, Apple-baas Tim Cook vreest een vertraagde levering van iPhones. Een samenloop van de coronacrisis en productieproblemen zorgt voor een groot tekort aan computerchips, essentieel voor veel sectoren in de wereldeconomie. Is er een oplossing in zicht voor de tekorten? Vier vragen en antwoorden over chips.

1. Waarom zijn chips zo belangrijk?

Van witgoed tot auto’s en natuurlijk computers. Chips vormen de kern van tal van producten die we dagelijks gebruiken, en dat belang is verder toegenomen door de komst van elektrische auto’s en ‘slimme’ apparaten in huis. De chips, vaak niet groter dan een vingernagel, zijn het brein van veel elektronica. Ze regelen de aansturing en verwerking van gegevens. Patrick Gelsiner, baas van chipfabrikant Intel, zegt daarover: ‘Elk deel van het menselijk leven gaat steeds meer online, en daar draait alles op chips.’

2. Hoe kon het tekort ontstaan?

Een ongelukkige samenloop van omstandigheden zorgt voor een groot tekort. Per industrietak zijn er diverse oorzaken. Voor autofabrikanten bijvoorbeeld pakken eerdere strategische keuzes verkeerd uit: zij stelden medio 2020 bestellingen uit. Door de pandemie werd er veel minder gereisd en zouden nieuwe auto’s voorlopig niet in trek zijn bij de consument.

Nu de markt weer opleeft, staan de automakers achteraan in een lange rij. Die is zo lang omdat er bij computerfabrikanten als HP en Apple juist een enorme vraag was naar chips tijdens de coronapandemie. Hun computers, tablets en telefoons bleken enorm gewild door de razendsnelle opmars van thuiswerken en thuisonderwijs.

De producenten kunnen die toenemende vraag maar nauwelijks bijbenen. Vooral niet na enkele ongelukkige voorvallen. Een chipsfabriek in Japan vatte vlam, in de Amerikaanse staat Texas lag de productie enige tijd stil door een extreem zeldzame koudegolf vanaf de Noordpool, en Taiwan, koploper in de fabricage van de chips, kampt met een ernstige droogte, terwijl voor de chipproductie juist veel water nodig is.

3. Gaat het tekort lang duren?

De productieproblemen, gecombineerd met de grote vraag, zorgen ervoor dat het tekort niet snel zal zijn verholpen. De wachttijd na de bestelling van een computerchip is opgelopen van minder dan 12 weken in 2019, tot meer dan 16 weken dit jaar.

Tal van bedrijven waarschuwen voor leveringsproblemen. Zo verwacht spelcomputerfabrikant Sony dat het niet aan de vraag naar de nieuwe PlayStation 5 kan voldoen tot in 2022. Autofabrikanten als Nissan, Renault en Dodge leveren auto’s met minder luxueuze opties, opdat er minder chips nodig zijn: wie liever een spiegel wil met dodehoekwaarschuwingen of een krachtiger navigatiesysteem, moet langer op zijn nieuwe auto wachten.

Volgens chipmaker Intel kunnen de tekorten nog jaren aanhouden. ’s Werelds grootste chipmaker, Taiwan Semiconducter Manufacturing Company (TSMC), verwacht dat de problemen in elk geval duren tot volgend jaar. TSMC maakt chips voor onder meer Apple.

Bij de chipproducenten leiden de tekorten juist tot grote winsten. Daarvan profiteert ook het Nederlandse ASML. Dat bedrijf produceert apparatuur voor de chipfabrikanten. Dit jaar verwacht het bedrijf er 30 procent meer te verkopen.

4. Is er echt niets aan het tekort te doen?

TSMC wil de komende drie jaar 82 miljard euro investeren in de productiecapaciteit, bij concurrent Intel gaat het om 16,5 miljard euro. Forse bedragen, maar die gaan op de korte termijn weinig uithalen. Een nieuwe fabriek is niet zo maar uit de grond gestampt, ook vanwege de complexe technologie die nodig is om chips te produceren. TSMC kondigde vorig jaar de bouw aan van een nieuwe fabriek in Arizona, Verenigde Staten, maar die is pas in 2024 klaar.

Lees ook dit grote verhaal terug over ASML: Onaantastbare gigant in de markt voor chipmachines

De Amerikaanse president Joe Biden heeft onderzoek gelast naar de productieketen in de hoop kleinere problemen snel te verhelpen. De belangrijkste gebruikers en producenten van chips zijn door het Witte Huis gemaand beter samen te werken.

Biden gebruikt de tekorten als vliegwiel voor zijn wetsvoorstel om 1.900 miljard euro te investeren in de meest essentiële infrastructuur van de Verenigde Staten, die hij opnieuw toekomstbestendig wil maken. Volgens de president maakt ook de binnenlandse productie van computerchips daarvan deel uit. Chipsproductie overzee brengt te veel onzekerheid.

Ook in Europa is het probleem voelbaar. Europese landen zijn nog sterker dan Amerika afhankelijk van de computerchips die vooral in Azië worden gemaakt. In 1990 kwam nog 44 procent van alle chips uit de EU, in 2020 was het nog maar 10 procent. De Franse Europees Commissaris Thierry Breton wil dat marktaandeel verdubbelen in het komende decennium. Daarvoor moeten ook in Europa nieuwe fabrieken verrijzen, maar ook die vormen geen instant-oplossing voor een nijpend probleem.