Nergens is Donald Duck zo populair als in Nederland. Het zijn vooral jongens en mannen die weglopen met de eend. Blijft dat zo nu Donald steeds politiek correcter wordt?
Een opvallend feitje over Donald Duck: er is geen land ter wereld waar de stripheld zo groot is als in Nederland. Wie wist bijvoorbeeld dat de strips van Nederlandse tekenaars in de Verenigde Staten worden gebruikt en van Engelse teksten worden voorzien in plaats van andersom? De onhandige eend is weliswaar een verzinsel van de Amerikaanse striptekenaar Walt Disney, maar groeide in Nederland uit tot een veel bekendere stripheld dan in zijn thuisland.
Het weekblad Donald Duck haalt in Nederland een oplage van bijna 220.000. Nergens anders ter wereld wordt dat oplagecijfer gehaald. Hoe kan dat?
Typisch Nederlands
‘Kennelijk is er iets in hem dat ons Nederlanders heel erg aanspreekt,’ zei hoofdstriptekenaar bij Donald Duck, Frans Hasselaar, maandag tijdens een bijeenkomst in debatcentrum De Balie in Amsterdam.
Wellicht zien veel Nederlanders in Donald ‘de gewone man’ die ruziemaakt met zijn buurman (Bolderbast), wordt uitgeknepen door zijn baas (Oom Dagobert), lijdzaam moet toezien hoe anderen altijd geluk hebben (Guus Geluk) en thuis niet zoveel te zeggen heeft (Katrien).
In Amerika is ‘self made mouse’ Mickey Mouse veel populairder. Mickey woont in een koophuis, is succesvol, slim en neemt altijd de juiste beslissing. In Nederland is de succesvolle muis veel minder geliefd dan de kwakende pechvogel. Openbaart zich hier de Nederlandse calvinistische houding tegenover het American Dream-kapitalisme?
Grootste mannenblad
Een ander opvallend feitje over Donald Duck: het zijn vooral mannen die met de eend weglopen. Vergeet Playboy, Panorama of Autoweek. Donald Duck is met een bereik van ruim 800.000 jongens en mannen van 13 jaar en ouder het grootste mannenblad van Nederland. Donald Duck wordt zelfs meer door ouderen (13+) gelezen dan door kinderen. Hoe kan dat?
De liefde voor Donald begint in de kindertijd, ebt even weg tijdens de puberteit, komt in laconieke vorm terug in de studententijd (Duck op de plee), zet door tijdens het vaderschap en komt in nostalgische vorm tot finale uiting bij opa.
Tweede laag
Het is niet alleen nostalgie die volwassen mannen aan het blad bindt. ‘We bouwen in alle strips een tweede laag in,’ vertelde tekenaar Hasselaar. ‘De eerste laag moet voor kinderen te begrijpen zijn. De tweede laag wordt vaak alleen door volwassenen begrepen, maar mag de eerste laag niet storen.’
Met die tweede laag doelt Hasselaar op de vele verwijzingen en woordgrapjes die in de strips worden verwerkt. Zo is de ‘Dagobert Duck-taks’ een verwijzing naar de vermogensbelasting en zien bekende personen als Estelle Cruijff, de ex-vrouw van oud-voetballer Ruud Gullit, en André van Duin zichzelf geregeld terug in de strips (Estelle Vullip, André van Puin). Kennelijk zijn het vooral mannen die om deze grapjes kunnen lachen.
Conservatief
Een ander opvallend feitje over Donald Duck: de pechvogel rijdt al sinds 1937 in de Duckatti 313 en is niet van plan deze bolide in te wisselen voor een ‘nieuwerwets’ model. Het voertuig is niet het enige wat sinds het begin altijd hetzelfde is gebleven. Let maar eens op de prehistorisch ogende rode brandweerkranen langs de kant van de weg, of de belhoorn van oma Duck.
Hoewel er af en toe in een verhaal een platte televisie of een smartphone voorkomt, blijft veel hetzelfde in de strips. Zoals ook aan de status quo ‘Donald is een pechvogel, Dagobert een gierige rijkaard’, niet wordt getornd. Wat dat betreft is Donald Duck nog conservatiever dan Elsevier Weekblad.
Politiek correct
Op andere terreinen toont het blad zich juist van zijn progressieve kant. In de loop der jaren verdwenen alle seksistische, racistische, gewelddadige en andere politiek incorrecte verwijzingen uit het weekblad. Zo zult u een strip waarin Goofy door een stel inboorlingen met bot door de neus in een pan wordt gekookt, niet meer voorbij zien komen. Ook worden plaatjes van een krant lezende Donald met een stofzuigende Katrien de laatste jaren vermeden.
En als die opvliegerige eend per ongeluk een botte opmerking uit zijn snavel laat glippen, zijn daar altijd nog de betweterige neefjes of de onverbiddelijke Katrien die Donald, namens de politiek correcte lezer, terechtwijzen. Is het de invloed van eigenaar Disney die alle inhoud door een Amerikaanse politiek correcte filter haalt? Nee hoor, vertelde tekenaar Hasselaar. ‘Dit zijn zaken die op de redactie na overleg door ons worden besloten.’
Ook Donald gaat dus met zijn tijd mee. Het is alleen de vraag of die mannelijke lezer, die Jan Modaal die zich weer kwajongen voelt bij het lezen van een Duck, gediend is van deze progressieve wind die doorgaans het hardst in de hoofdstad waait. Donald Duck is vooral zo leuk door zijn voorspelbaarheid. Als die Duckatti straks wordt ingeruild voor een energiezuinige Toyota Kwibus, komen de mannelijke lezers dan in opstand?