Herverdelen? Dat wil Zwitserland liever niet

Op 15 mei zijn in vier Zwitserse kantons referenda gehouden over de herverdeling van inkomen tussen arm en rijk. Twee volksinitiatieven wilden de belasting voor ­superrijke burgers met een klein percentage verhogen ten gunste van de lage inkomens. Maar een meerderheid van de burgers van Schaffhausen en Fribourg zei nee.

Aargau wil de belasting voor bedrijven juist lager

Alleen kanton Solothurn stemde met een nipte meerderheid voor een minieme belastingverlichting voor middeninkomens en minima. En terwijl in Nederland vooral wordt gekeken naar belastingverhoging voor bedrijven, kan volgens de burgers van Aargau de belasting voor bedrijven juist met 3,5 procent omlaag.

In ‘het eiland van hoge lonen en prijzen’ Zwitserland wordt de druk op een neerwaartse herverdeling nauwelijks gevoeld. In de kantons klotsen de belastingopbrengsten nog tegen de plinten. Kanton Zürich kon in 2021 een overschot van 750 miljoen euro inboeken.

Reto Föllmi (47), hoogleraar internationale economie aan de Universiteit van St. Gallen, denkt dat de referendumuitslagen komen door het stabiele sociale klimaat met een brede, welvarende middenklasse. ‘Business-analisten, IT-specialisten en managers die worden aangetrokken door de grote farmabedrijven, banken en verzekeraars kunnen veel geld uitgeven. Ze zorgen voor een trickle down-effect, waarvan ook de lagere inkomens profiteren. In tegenstelling tot bijvoorbeeld de Verenigde Staten is dat systeem in Zwitserland nog redelijk intact,’ zegt hij.

Christian Keuschnigg (63), hoogleraar overheidsfinanciën aan dezelfde universiteit, meent dat door progressieve belastingen al genoeg wordt herverdeeld. ‘Dat systeem behoeft geen verdere accentuering.’ Bovendien is de inkomensongelijkheid in Zwitserland minder groot dan je zou verwachten bij alle multinationals en superrijken die het Alpenland weet te lokken. In Föllmis publicatie over inkomensverdeling in Zwitserland komt zijn land op de zogeheten Gini-index net onder 0,30 uit, de Europese Unie (EU) ligt daar iets boven. Hoe dichter een land bij de 1 komt, hoe groter de sociale ongelijkheid. Bij een stijgende inflatie en hogere energieprijzen is dat vooral gevaarlijk voor minima.

Hoogleraar toegepast economisch onderzoek Jan Egbert Sturm (52) van de ETH Zürich ziet ook dat de kloof tussen arm en rijk in Zwitserland minder groot is dan elders. En dat lagere inkomensgroepen relatief goed af zijn. ‘Met een minimum maandinkomen van 4.000 Zwitserse frank (bijna 4.000 euro) is de pijn aan de onderkant van de samenleving bij stijgende uitgaven beperkt,’ zegt de Nederlandse macro-econoom die het Zwitserse bureau voor conjunctuuronderzoek KOF leidt. Een treinconducteur verdient in Zwitserland 87.000 euro per jaar, een buschauffeur 70.000 euro en een postbode 67.000 euro. Het levensonderhoud is wel een stuk duurder, maar de belastingen vallen vooral voor lagere inkomens dan weer mee. De gemiddelde belastingdruk is er 29 procent.