Deze week overleed de voormalige Amerikaanse vicepresident Walter Mondale (1928-2021). De man transformeerde het vicepresidentschap, maar wist nooit meer te bereiken dan die functie onder de hoogste leider. Voor de ambitieuze Kamala Harris moet dat een schrikbeeld zijn, schrijft Victor Pak.
Victor Pak (1995) is redacteur bij EW. Wekelijks op zaterdag blogt hij over wat er speelt in de Amerikaanse politiek.
Walter Mondale overleed afgelopen maandag 19 april op 93-jarige leeftijd. Tot in zijn sterfbed was hij politiek actief. In het weekeinde voor zijn overlijden schreef hij zijn voormalig stafleden een ontroerend briefje, belde hij met president Joe Biden en met vicepresident Kamala Harris.
Transformatie van het vicepresidentschap
Het was een symbolisch gesprek tussen een voormalige vicepresident en de huidige. Harris kan deze functie uitvoeren doordat Mondale de weg voor haar plaveide. Mondale zelf stelde specifieke eisen voordat hij in 1976 Jimmy Carters aanbod accepteerde om in de aanloop naar de presidentsverkiezingen diens running mate te worden. Hij wilde geen slap aftreksel worden van de president. Mondale wilde invloed en macht, en Carter ging daarin mee.
Zo transformeerde Mondale het vicepresidentschap. Voor zijn aantreden was het een functie zonder veel inhoud. Toen Franklin Roosevelt in 1945 stierf, moest zijn vicepresident Harry Truman volledig worden bijgepraat over alle lopende oorlogshandelingen. Hij had op dat moment geen flauw benul van de ontwikkeling van een atoombom. Net als alle andere vicepresidenten had Truman niet eens een eigen kantoor in het Witte Huis.
Mondale bracht daarin verandering. Naast een eigen werkplek in het Witte Huis vroeg hij Carter om wekelijks samen te lunchen en wenste hij toegang tot de geheimste verslagen van de veiligheidsdiensten. Sindsdien zijn die afspraken gemeengoed. Dick Cheney maakte ze met George W. Bush, Joe Biden met Barack Obama en Kamala Harris met Joe Biden.
Vicepresidentschap blijft een worsteling
Toch blijft het vicepresidentschap vaak een worsteling, vooral voor ambitieuze politici als Harris. Zij hoopt dat het een opstapje is naar het presidentschap. Maar dat opstapje is wankel. Biden is pas de zesde vicepresident die erin slaagde te worden gekozen als president. Vicepresidenten namen vaker het stokje over doordat hun president overleed.
Dat het mis kan gaan, weet Walter Mondale maar al te goed. Hij werd vicepresident doordat hij populair was bij de linkervleugel van de Democraten. Als Senator had Mondale in de jaren zestig immers alle omvangrijke sociale plannen van de Democratische president Lyndon B. Johnson gesteund. Carter kon Mondale aan zijn zijde dus goed gebruiken. Als duo versloegen ze in 1976 nipt de Republikeinse kandidaat Gerald Ford.
Maar in 1980 leden Carter en Mondale een smadelijke verkiezingsnederlaag. Mondale besloot het vier jaar later als presidentskandidaat op te nemen tegen Ronald Reagan. Die strijd eindigde in een nog groter fiasco. Mondale leed de grootste nederlaag in een presidentsverkiezing sinds de Tweede Wereldoorlog. Alleen in zijn geboortestaat Minnesota won Mondale een handvol kiesmannen.
Fiasco van Mondale vermijden
De historische keuze van Mondale om een vrouw, Geraldine Ferraro, als vicepresidentskandidaat te kiezen, werd pas 36 jaar later opgevolgd door Joe Biden. Hij koos Kamala Harris.
Kan zij een doemscenario voorkomen? Harris is een kroonprinses met een onzekere positie. Haar campagne tijdens de Democratische voorverkiezingen voor het presidentschap flopte nog voor de eerste stem was uitgebracht, net als Mondale overkwam in 1974. Bovendien heeft Biden haar tot nu toe afgescheept met een onmogelijke klus die haar eerder kan breken dan maken.
Harris mag een oplossing vinden voor de immigratiecrisis aan de grens met Mexico. Daaraan valt weinig eer te behalen. Het Amerikaanse immigratiebeleid is al tientallen jaren vastgelopen. Kleine kans dat Harris een doorbraak bedenkt. Om niet als Mondale te eindigen, zal Harris op zoek moeten naar een eigen invulling van haar ambt.