Charles Kupchan (62) was vier jaar lang president Barack Obama’s Europa-expert in de Nationale Veiligheidsraad. Vier vragen aan Kupchan over de gespannen relatie tussen de Verenigde Staten en Europa.
President Donald Trump kondigde eind juni aan 9.500 militairen weg te halen uit Duitsland. Hoe verklaart u die stap?
‘Het heeft te maken met zijn politieke merk. President Trump heeft best veel van zijn campagnebeloftes vervuld, met één uitzondering. Als neo-isolationist vertelde hij kiezers dat hij Amerikaanse militairen naar huis zou halen. Dat bleek lastig. Trump probeerde het in Syrië, in Afghanistan, maar werd steeds tegengewerkt. En nu probeert hij het in Duitsland. Hij wil niets liever dan een fotomoment, net voor de verkiezingen, waar hij militairen begroet die terugkomen uit Europa.’
‘Er spelen ook persoonlijke motieven. Het is duidelijk dat Trump geen atlanticus is. Hij ziet Europese integratie als een bedreiging van de Amerikaanse welvaart. Ongetwijfeld denkt hij ook terug aan de beperkingen die Europese landen zijn golfclubs oplegden. En hij heeft een welbekende hekel aan de Duitse bondskanselier Angela Merkel, die onlangs nog een G7-uitnodiging van Trump afwimpelde.’
Charles Kupchan (1958) werkte van 2014 tot 2017 in het Witte Huis als Europa-expert van de Nationale Veiligheidsraad. Eerder had hij die baan ook al onder president Bill Clinton. Tegenwoordig is hij hoogleraar aan Georgetown University en fellow bij de Council on Foreign Relations in Washington.
Is die voorgenomen stap typerend voor de slechte staat van de relatie tussen Amerika en Europa?
‘Het is vooral emblematisch voor hoe Trump regeert. Hij zit alleen in zijn residentie, pakt zijn telefoon en tweet over troepenvermindering in Duitsland. Het hele overheidsapparaat in Washington weet van niks, moet aan de slag en probeert hem soms nog af te remmen. Het is niet zeker dat dit plan in Duitsland ook echt doorgaat: het Pentagon is niet enthousiast en zo’n terugtrekking kost tijd.’
‘Europa moet zich zeker zorgen maken om wat er gebeurt, maar het moet zich ook realiseren dat er heel veel steun in Amerika is voor de trans-Atlantische band. Niet alleen vanuit het Pentagon, vanuit het hele land. Trump kan hoogstens een handvol Republikeinen vinden die zijn wereldbeeld delen, maar de rest is tegen hem. Toen hij dreigde Amerika terug te trekken uit de NAVO, kwam het Congres bijvoorbeeld in verzet. Steun voor de NAVO is nog steeds zeer hoog.’
Toch schreef een Nederlandse adviesraad afgelopen week aan het kabinet-Rutte dat Amerika geen betrouwbare veiligheidspartner meer is, en dat het beter is om militair samen te werken met Duitsland en Frankrijk. Ziet u het gebeuren dat Europese landen meer afstand nemen van de Verenigde Staten?
‘Het is een duidelijk teken van hoe gefrustreerd Europa is als zelfs de Nederlanders – een van de trouwste supporters van de trans-Atlantische band – zoiets zeggen. Maar laten we eerlijk zijn: het is geen serieuze optie.
Lees het spraakmakende interview met Pete Hoekstra: Amerikaanse ambassadeur ziet anti-amerikanisme in kabinet-Rutte III
De Europese defensiemiddelen zijn simpelweg niet toereikend. En Europese leiders mogen Trump misschien niet aardig vinden, ze zullen de Verenigde Staten nog steeds verkiezen boven Rusland of China. Ook als Trump opnieuw wordt verkozen, overigens: het vertrouwen in Amerika zal dan nog verder afnemen, maar ik zie het niet gebeuren dat de band totaal wordt verbroken.’
4. Wat als Joe Biden in november wordt verkozen tot president? Hoe zou dat de relatie met de EU beïnvloeden?
‘Ik heb jarenlang met hem gewerkt en kan wel stellen dat het moeilijk is om een politicus te vinden die meer betrokken is bij de Amerikaans-Europese relatie. Toen de Verenigde Staten steeds grotere belangen kregen in het Midden-Oosten en Azië, zag Biden Europa als topprioriteit. Hij zou een president zijn die Europa op waarde schat en niet zegt dat Xi Jinping of Erdogan zijn beste vriend is. Ik kan me voorstellen dat de lidstaten van de Europese Unie gezamenlijk zuchten van opluchting als Biden wordt verkozen.’
Lees het profiel van Joe Biden
‘We moeten alleen niet denken dat de banden op magische wijze gerepareerd worden. Dat kost tijd. Vertrouwen en geduld zijn verdwenen en internationaal beleid van Trump is niet altijd terug te draaien – neem het einde van de Iran-deal. Bovendien komen er ook weer nieuwe frictiepunten: wat doet de EU als de spanningen tussen Amerika en China verder oplopen? Wat gebeurt er met Europese sancties tegen Rusland? Over dat soort kwesties wordt nu amper gesproken – een teken dat Verenigde Staten momenteel relatief afwezig zijn op het wereldtoneel.’