Uitgevers twijfelen over de gedaante van Zwarte Piet in hun kinderboeken. Blijft hij zwart of kleurt hij bont? ‘We hebben de baas-knechtverhouding er maar uit gehaald, en het zwart ook.’
HEMA deed Zwarte Piet al in de ban, Fisher-Price levert de Sinterklaasset met Zwarte Piet niet meer en nu de Sinterklaasboeken weer in de winkel verschijnen, wordt duidelijk dat ook uitgevers worstelen met de rol van Piet. Wat moeten ze toch met de zwarte knecht?
Conservatief
Uitgeverij Ploegsma vindt dat je deze kwestie niet kunt negeren, maar kiest geen kant. Ilse van de Zee van Ploegsma haalt geen titels terug. ‘Er is een kleine groep radicale voorstanders, een kleine groep radicale tegenstanders en een veel grotere groep die de discussie een beetje aan zich voorbij laat gaan. Wie zijn wij als uitgever om maar één bepaald soort boek uit te geven?’ vraagt van der Zee zich af.
Ploegsma voert wel aanpassingen door bij enkele nieuwe boeken. Het liedjesboek Sinterklaasje kom maar binnen met je piet is daar een van. In dit boek krijgen kinderen die stout zijn, niet langer de roe en vervult Zwarte Piet niet langer de rol van knecht. Alles wat discriminerend of onbegrijpelijk is, is gewijzigd. Het boek ligt nog niet in de winkel, maar Ploegsma is nu al overstelpt met boze reacties.
‘Dat weerhoudt ons er niet van om extra campagne te voeren. Er is schijnbaar behoefte aan een ander soort sinterklaasboek en -lied en daar spelen wij op in. Het is belangrijk om met de tijd mee te gaan. De discussie negeren is nogal conservatief.’
Racisten
Er zijn uitgeverijen die dat wel doen. Jean Christophe Boele van Hensbroek, directeur van uitgeverij Lemniscaat vindt het een heel vervelende en vooral onzinnige discussie.
‘Al mijn gehele leven breng ik sinterklaasboeken uit. Het kost me dan ook veel moeite om te realiseren dat als ik doorga met wat ik altijd al heb gedaan, ik in de hoek van racisten wordt neergezet,’ zegt hij. Desondanks is Van Hensbroek niet bang dat hij geen boeken meer zou verkopen. ‘Juist wel!’ zegt hij. ‘De discussie doet het verlangen naar de klassieke zwarte Piet alleen maar toenemen.’
1.000 Zwarte Pietjes
Voor Lemniscaat, maakte Charlotte Dematons het prentenboek Sinterklaas. Het boek werd in 2008 bekroond met een Gouden Penseel en is het meest iconische sinterklaasboek van nu. Dematons vertelt helemaal niks over in Sinterklaas.
Dat wil zeggen, niet in letters. Maar haar illustraties spreken boekdelen. Er staan wel duizend zwarte Pietjes in het boek.
Zelfcensuur
Ook uitgeverij Kluitman kiest ervoor om nog steeds alleen het traditionele sinterklaasverhaal uit te brengen. ‘Wij doen niet mee aan deze onzinnige kwestie,’ zegt directeur Piero Kluitman. Zwarte Piet is volgens hem op geen enkele manier discriminerend bedoeld. ‘Wie zich inleest in de geschiedkundige oorsprong van Zwarte Piet weet dat Piet geen neger was, maar een zwart geschminkte duivel,’ zegt hij. Volgens Kluitman heeft onwetendheid ervoor gezorgd dat de discussie zo heftig werd en is er sprake van zelfcensuur. Zelfs als illustratoren of auteurs hun boeken liever anders zien, gaat Kluitman daar niet in mee. ‘Tenzij ze er heel erg op staan, dan wel.’.
Baas-knechtverhouding
Uitgeverij Gottmer heeft wel boeken aangepast. De uitgever is zeer begaan bij wat er speelt en brengt dit jaar meerdere boeken uit die aansluiten bij het ‘huidige milieu’.
De boeken zijn enigszins aangepast, maar zodanig, dat ‘we hopen dat mensen het niet eens zouden opvallen’. Het enige dat Gottmer heeft weggelaten, is ‘de baas-knechtverhouding en het zwart’. Zo heeft Piet in Snelle Piet ging uit fietsen van Geertje Aalders verschillende huidskleuren, van heel blank tot heel donker.
Beledigd
Marieke Spaans van Gottmer benadrukt dat de Nederlandse traditie gerespecteerd wordt, maar vindt ook dat rekening gehouden moet worden met mensen die zich beledigd voelen. Het aanpassen van de boeken die zij op voorraad hebben gaat nog te ver, maar bij een eventuele herdruk neemt Gottmer de discussie zeker in acht.
Per titel wordt er besloten of het boek aangepast moet worden of niet. Zo is het boek Sint gaat op gym een hele bonte verzameling van regenboogpieten geworden. ‘Het boek is op een zodanige wijze aangepast dat iedereen ervan kan genieten zonder zich beledigd te voelen,’ zegt Spaans.
België
De Vlaamse uitgeverij Clavis deelt die visie. Ondanks dat deze kwestie helemaal niet in België speelt, haakt de uitgever graag in op de situatie die nu in Nederland heerst. ‘We leven in een kleurrijke maatschappij en willen dat iedereen kan genieten van onze productie,’ zegt uitgever Philippe Werck.
Daarom brengt Clavis het boek De Pieten maken het bont uit een verhaal over bontgekleurde Pieten. Overigens betekent dit niet dat de uitgever alle boeken waarin zwarte Piet nog wel in voorkomt terughaalt. Werck ziet het niet als zijn taak om zijn publiek nieuwe maatschappijvisies op te dringen. ‘Of een Piet nou bont is of niet, dat doet er niet toe.’