Een goede leider moet niet alleen instinctief daadkrachtig kunnen optreden. Zonder vermogen om het eigen ego opzij te kunnen zetten, loopt het vaak uit de hand.
Dat schrijft psycholoog Oscar David in zijn boek Macht!.
‘Macht is het vermogen om te bepalen,’ zegt David . ‘Wie dit vermogen op een succesvolle manier wil ontwikkelen, moet aan drie zaken voldoen.’
Macht 1.0
Allereerst moet een succesvol leider een instinctieve neiging hebben om dingen te willen veranderen. ‘Het is de “survival of the fittest”. Vroeger deden we dit op fysieke manier, tegenwoordig hebben we witte boorden en gebeurt dit meer psychologisch. Dit is macht 1.0‘.
Maar David wijst erop dat een te sterk ontwikkeld ego zichzelf niet altijd in de hand kan houden. ‘Zonder controle of innerlijke remming wordt macht 1.0 excessief. Kijk naar beroemde voorbeelden als Dominique Strauss-Kahn en Bill Clinton’. Maar ook in de landelijke politiek komen deze excessen voor. Oud D66-leider Boris Dittrich vertelt in het boek openhartig over de manier waarop zijn partijgenoot en minister Laurens-Jan Brinkhorst hem onder druk zette om in 2006 de Uruzgan-missie te steunen. Als het kabinet over Uruzgan zou vallen, zou Brinkhorst zijn baantje als minister kwijt zijn geweest. ‘Dit was een puur voorbeeld van macht 1.0,’ zegt David.
Macht 2.0
Om de woeste alfaman of -vrouw te beteugelen is er toezicht van anderen nodig. Een raad van commissarissen, een schoolbestuur, een AFM zijn allemaal bedoeld om erop toe te zien dat machthebbers de regels volgen. ‘De hele financiële crisis is eigenlijk veroorzaakt doordat machthebbers 1.0 hun gang konden gaan. Er was te weinig toezicht,’ zegt David.
Maar deze ‘controlerende macht’ heeft ook een schaduwzijde en die heet bureaucratie. ‘Te veel “checks en balances” leidt tot een bureaucratische overregulering. En dat werkt ook niet.’
Macht 3.0
En dus, zo betoogt David, moet de leider anno 2014 over een andere eigenschap beschikken om succesvol te kunnen zijn: integriteit. ‘Een leider moet een innerlijke waarde hebben en zijn ego opzij kunnen zetten om het bedrijf of de maatschappij echt verder te kunnen helpen. Maar dat is niet makkelijk als je op de apenrots zit.’
Maar ook met enkel integriteit komt een leider er niet. Een combinatie van de drie genoemde vormen van macht maakt een goed leider. Volgens David is de Amerikaanse president Barack Obama een goed voorbeeld van een machthebber die de drie machtsvormen combineert.
Vrouwen beter dan mannen?
Er wordt de laatste jaren wel eens gezegd dat vrouwen vanwege hun empathie en integriteit vaak betere leiders zouden zijn.
Volgens David valt daar wat voor te zeggen. ‘Voor macht 3.0 is een sterk ontwikkeld limbisch brein nodig. Uit onderzoek blijkt dat dit brein bij vrouwen vaak groter is dan bij mannen. Dit terwijl het zogenoemde reptielenbrein, het deel waarin ons overlevingsinstinct wordt aangestuurd, beter is ontwikkeld bij mannen.’
Is macht verslavend?
De Italiaan Niccolò Machiavelli schreef in zijn beroemde boek De Vorst dat machthebbers er alles aan zullen doen om die machtspositie te behouden. Volgens David is daar, naast een psychologische, nu ook een neurologische verklaring voor.
‘Macht maakt in het brein een combinatie van adrenaline en dopamine los. Dit maakt macht net zo verslavend als drugs. Het verklaart ook de vele seksuele escapades. (Stiekeme) seks maakt nog meer van deze stoffen vrij en maakt macht extra verslavend.’
Kan iedereen machtig zijn?
Volgens David heeft iedereen de potentie om een succesvolle leider te zijn. ‘Maar iedereen heeft zijn eigen reikwijdte, afhankelijk van zijn of haar capaciteiten. Zo wordt de één ceo van een groot bedrijf en de ander een schoolleraar. Maar wat de pure uitvoering van macht betreft, is er weinig verschil.’
Moet je het wel willen?
Door alle slechte verhalen over corrupte en overspelige leiders doemt de vraag op of je niet beter op een wat lager niveau rustig van het leven kunt gaan genieten. Maar daar is David het niet helemaal mee eens.
‘Macht is ook verantwoordelijkheid nemen. Wie iets gedaan wil krijgen in het leven, moet zijn verantwoordelijkheid nemen. Niets doen en op je stoel blijven zitten, daar wordt niemand gelukkig van’.