‘Ja is ja en nee is nee.’ Na Denemarken wacht nu ook Zweden mogelijk restrictiever asielbeleid

De uitslag van de Zweedse verkiezingen is voor Nederland om meerdere redenen relevant. Na Denemarken wil ook dit Scandinavische land een ‘gereguleerde’ asielmigratie – binnen bestaande EU-afspraken, schrijft Gertjan van Schoonhoven. Andere landen dan Nederland zien die mogelijkheid dus blijkbaar wel.

De gemiddelde nieuwsconsument zal van de Zweedse verkiezingen van afgelopen week vooral drie dingen hebben onthouden. Ten eerste dat dankzij de grote winst van de radicaal-rechtse partij Zweden Democraten het blok van rechtse oppositiepartijen na een nipte overwinning op het linkse blok mag proberen een regeringscoalitie te vormen. De Zweden Democraten werden na de Sociaaldemocraten de tweede partij van het land.

Ten tweede dat de historische politieke ‘ruk naar rechts’ in het van oudsher vrij linkse Zweden vooral wordt ingegeven door het geweld van criminele bendes van jongeren met een migratie-achtergrond. En ten derde ontbreekt in geen bericht over de verkiezingen dat de Zweden Democraten van Jimmie Åkesson – een soort Trump op Zweedse muilen – neo-nazistische wortels ww heeft. (En die Zweedse neo-nazi’s waren in het Zweden van de jaren tachtig en negentig echt niet kinderachtig).

Het is allemaal waar en relevant. Maar er valt nog wel wat meer over te zeggen. Zo is het voor de Nederlandse situatie interessant om te zien of na Denemarken nu ook Zweden erin slaagt om – binnen de bestaande EU- en verdragsregels –  een restrictiever en strenger nationaal immigratie- en integratiebeleid van de grond te krijgen. Dat is namelijk nadrukkelijk de ambitie van in elk geval de twee grootste partijen binnen het rechtse blok, blijkt uit een analyse van hun verkiezingsambities.

In Nederland hoorde je tijdens de asielcrisis van de afgelopen maanden uit de mond van de verantwoordelijke bewindspersonen steeds dat er eigenlijk niks kan worden gedaan aan de instroom. Dan moet Nederland de EU verlaten, zei premier Mark Rutte. Denemarken dacht daar al anders over, en Zweden – dat anders dan Denemarken geen zogeheten opt out heeft op het gebied van Europese asielregels – nu blijkbaar ook. Dat Zweden vanaf 1 januari 2023 tijdelijk voorzitter van de EU is, maakt deze draai extra interessant voor Nederland. Staatssecretaris Eric van der Burg (VVD) zoekt immers een Europese oplossing voor de asielcrisis.

Als Ulf Kristersson het voor elkaar krijgt, krijgt Zweden soort Rutte 1

Het is nog maar de vraag of de kandidaat-premier van het rechtse blok – Ulf Kristersson van de centrum-rechtse Gematigden – het voor elkaar krijgt om een  rechtse regering te vormen. Zo ja, dan is dat naar verwachting een soort Rutte 1: een regering van centrum-rechts met gedoogsteun van radicaal rechts. De Zweden Democraten ín de regering is naar verwachting ook binnen het rechtse blok te omstreden.

Mocht die regering er komen, dan krijgt na Denemarken ook Zweden een beduidend strenger immigratiebeleid. In Denemarken kwam dat over links – via de radicaal van koers veranderde sociaal-democraten – en in Zweden dus over rechts. Dat levert verschillen op, maar ook allerlei overeenkomsten. Zo is het geweld van criminele (drugs)bendes met een migratieachtergrond, waar beide landen last van hebben, in beide landen niet de enige factor. Eergerelateerd geweld is – getuige de verkiezingsprogramma’s van rechtse partijen – als het om veiligheidsonderwerpen gaat ook een  terugkerende bron van zorgen.