De Amerikanen hebben een fraaie uitdrukking die ooit werd bedacht om iemand die dat zelf ontkende, een communist te kunnen noemen: ‘Als het zwemt als een eend, kwaakt als een eend en eruitziet als een eend, is het waarschijnlijk een eend.’ Nou, in Iran gaat die regel toch niet op.
Vrijdag gingen tientallen miljoenen Iraniërs naar de stembus om een nieuwe president aan te wijzen. Het beloofde heel spannend te worden: zou Hassan Rohani (68) een tweede termijn krijgen? Of zou zijn uitdager Ebrahim Raisi (56) hem verrassend verslaan?
Lieveling
Rohani geldt in het Westen als ‘hervormer’ en ‘gematigd’, of ‘voor Iraanse begrippen gematigd’. Hij is bereid om burgers iets meer vrijheden te geven. En hij wil af van de harde lijn tegenover het buitenland, zie bijvoorbeeld het atoomakkoord met het Westen.
Lees ook
Rohani wint Iraanse verkiezingen
Raisi daarentegen is de lieveling van de aartsconservatieve geestelijken, en voorstander van ‘Iran First’.
Dat vrede en stabiliteit in het Midden-Oosten – en dus ook in de rest van de wereld – meer kans krijgen nu Rohani heeft gewonnen, is geen gewaagde voorspelling.
Eind goed, al goed? Het is maar hoe je het bekijkt. Het Iraanse verkiezingsritueel volgt netjes alle stappen die bij verkiezingen horen: kandidaten met beloftevolle programma’s, enthousiaste campagnebijeenkomsten, peilingen, vlaggen, verkiezingsposters en opiniestukken.
Iedereen speelt mee: buitenlandse correspondenten melden zich met microfoon en camera in de straten van Teheran om kiezers te ondervragen op wie van de twee kanshebbers ze gaan stemmen. En wat ze van hem – in Iran is het nooit ‘van haar’ – verwachten.
Toneelstukje
Maar sinds de Islamitische Revolutie in 1979 laten de streng islamitische geestelijken weinig over aan het toeval. Persvrijheid is abominabel, vrouwenrechten zijn sindsdien ingeperkt, de retoriek tegenover de vijanden van de Revolutie (Amerika, Israël, het Westen) neemt nooit af.
Meer opinie, elke dag in je inbox? Meld je aan voor Elseviers nieuwsbrief >>
De presidentsverkiezingen zijn een toneelstukje, bedoeld om het regime een schijn van legitimiteit te geven. In werkelijkheid werden negen van de tien kandidaten al maanden geleden afgekeurd door de ondemocratische instelling de Raad der Hoeders.
Ayatollah
De echte leider van Iran is niet de president, maar ayatollah Ali Khamenei. Rohani mag wat nuances aanbrengen.
Iran mag er op verkiezingsdag dan uitzien als een democratie en zich gedragen als een democratie, het is geen democratie.