Regionale nationalisten liggen op ramkoers met regering in Madrid. Hoe het zo ver kwam of hoe het verder moet, weet niemand.
Volgepakte boulevards met honderdduizenden demonstranten, kransleggingen en veelvuldig vlagvertoon in Barcelona: vrijdag 11 september vierde de Spaanse regio Catalonië zijn jaarlijkse ‘nationale feestdag’. Maar dit jaar was het vooral een ‘feestdag voor nationalisten’, waar Catalaanse niet-nationalisten nadrukkelijk wegbleven.
Dit was het nauwkeurig geplande startschot voor de Catalaanse regioverkiezingen van 27 september die door de nationalisten zijn uitgeroepen tot een referendum over een onafhankelijke staat. Als het aan hen ligt, breekt Catalonië zondag met Spanje en vormt de regio zijn eigen landje.
Dit is nog nooit vertoond in de Europese Unie (EU): nationalisten willen eenzijdig hun eigen staat afsplitsen, zonder de medewerking van de centrale regering en tegen alle constitutionele regels in.
De verschillende peilingen laten zien dat de Catalaanse nationalistische partijen weliswaar minder dan de helft van de kiezers achter zich weten, maar straks iets meer dan de helft van de zetels in het regioparlement zullen bezetten. En dat is voor de nationalistische regiopresident Artur Mas, gedoodverfd aanvoerder van de nieuwe republiek, voldoende om de afscheiding aan te kondigen.
Ramkoers
De nationalistische uitdaging is daarmee een feit. Ten eerste van de Spaanse Grondwet, die een afscheiding niet erkent. Maar ook van de EU, waar een zelfuitgeroepen Catalaanse republiek evenmin welkom is als nieuwe lidstaat. Zowel de Duitse bondskanselier Angela Merkel als de Britse premier David Cameron heeft dit expliciet duidelijk gemaakt.
Na voortdurend te hebben verzekerd dat het nieuwe Catalonië in Europa blijft, gaf Mas in een televisie-interview schoorvoetend toe dat dit een probleem kan worden.
Intussen vraagt Spanje zich af hoe het zover heeft kunnen komen. Decennia van sociale en politieke overheersing van de nationalistische partijen, compleet met nationalistische propaganda van slachtofferschap, vormen een oorzaak. Maar ook ontkenning, besluiteloosheid en uitgesproken onverstandig politiek weerwerk van de conservatieve partij van premier Mariano Rajoy hebben bijgedragen aan de ramkoers.
Het uitroepen van de afscheiding is bovendien een poging van president Mas om het politieke lijf te redden. Diens regerende conservatief-nationalistische partij verloor opeenvolgende regionale verkiezingen en wordt geteisterd door corruptieschandalen.
De afscheidingsbeweging verzekert dat het proces van onafhankelijkheid zondag in werking wordt gezet. Hoe Madrid gaat reageren is onduidelijk. Binnen Catalonië lopen intussen de spanningen op tussen een grote minderheid vóór de afscheiding en een meerderheid tegen. Het nationalistische Catalonië blijft daarmee een probleem, wat de verkiezingsuitkomst ook zal zijn.
Elsevier nummer 39, 26 september 2015
Ingelogde abonnees van EWmagazine kunnen reageren
Bij het plaatsen van een reactie geldt een aantal voorwaarden. Klik hier voor de voorwaarden.
Reacties die anoniem worden geplaatst of met een overduidelijke schuilnaam zullen door de moderator worden verwijderd, evenals reacties die niets met het onderwerp van het artikel te maken hebben. Dit geldt evenzeer voor racistische of antisemitische reacties. De moderator handelt in opdracht van de hoofdredacteur.