Wie ook president wordt, Polen stelt zich internationaal steeds onafhankelijker op. Vol zelfvertrouwen eisen de Polen hun plek in Europa op.
De tijden dat de Polen mokkend in een hoekje zaten in de hoop door West-Europa te worden geaccepteerd, zijn voorbij. Of het nu om klimaatafspraken gaat of om bootvluchtelingen, Poolse belangen worden effectief verdedigd.
Daarin brengt de tweede ronde van de presidentsverkiezingen zondag 24 mei geen verandering. Maar een eventuele overwinning van de jeugdige en zeer uitgesproken conservatief Andrzej Duda (43) zou wel een terugkeer betekenen naar de confrontatiestijl van de Kaczynski’s.
Tijdens het televisiedebat afgelopen zondag lette Duda nog heel erg op zijn woorden. ‘Nog vóór de NAVO-top volgend jaar in Warschau moeten we extra veiligheidsgaranties realiseren, met een harde NAVO-aanwezigheid in Polen, met legerbases.’ Vlug voegde hij eraan toe: ‘Wat mij betreft kunnen dat Pools-Amerikaanse bases zijn.’
Duda noemde ook andere landen met wie hij wil samenwerken: de Visegrád-landen (Hongarije, Slowakije en Tsjechië), de Baltische landen, en zelfs Zweden. Maar Duitsland ontbrak. ‘Wat hij eigenlijk bedoelt: “Ik zou geen Duitsers in Polen gestationeerd willen zien,”‘ schrijft de conservatieve krant Rzeczpospolita in een commentaar.
Onafhankelijker
Op internationaal gebied maken zulke details het verschil tussen Duda, de presidentskandidaat van de nationalistische oppositiepartij Recht en Rechtvaardigheid, en de zittende president Bronislaw Komorowski (62). In Europa willen Komorowski en Duda hetzelfde.
Beiden zijn voor een onafhankelijker koers ten opzichte van het grote buurland Duitsland en voor een harde lijn tegenover Rusland. Beiden willen dat Oekraïne ooit lid kan worden van de Europese Unie (EU). Beiden willen EU-klimaatdoelen zo veel mogelijk op de lange baan schuiven om de Poolse kolenmijnen te beschermen. En beiden willen de Brusselse geldkraan openhouden.
Maar om zijn conservatieve achterban te behagen, neigt Duda meer naar de compromisloze lijn van zijn leermeesters.
Tijdens hun regeerperiode (2005-2007) maakten de in 2010 bij een vliegramp omgekomen president Lech Kaczynski en zijn tweelingbroer en partijleider Jaroslaw Kaczynski (65) naam met hun diep-conservatieve en anti-Duitse retoriek, doorspekt met historische verontwaardiging en gedweep met de katholieke kerk.
Duda verzet zich onder meer fel tegen de invoering van de euro, ook al is Polen daartoe verplicht.
Veiligheid
Polen heeft zich tijdens de regeerperiodes van het Burgerplatform, de partij van Komorowski, opgewerkt tot een belangrijke Europese speler, een voormalig Oostblokland dat inmiddels zelfbewust een vooraanstaande positie opeist in Europa. Zo staat Polen aan het hoofd van een groep landen die zich fel verzet tegen de door de Europese Commissie voorgestelde vluchtelingenquota.
Het veiligheidsargument telt daarbij zwaar. ‘De invasie van de islam is een grotere bedreiging dan het Rusland van Vladimir Poetin,’ zegt bijvoorbeeld generaal Waldemar Skrzypczak (59), voormalig opperbevelhebber van de Poolse landmacht.
‘Brussel heeft zich erbij neergelegd, en heel Europa gaat de consequenties dragen.’ Die harde Poolse lijn vindt steeds meer gehoor bij andere landen.
Op veiligheidsgebied wordt Polen steeds assertiever. Mede door de oorlog in buurland Oekraïne houdt Polen zich als een van de weinige Europese lidstaten aan de NAVO-doelstelling om 2 procent van het nationaal inkomen te besteden aan defensie.
De teleurstelling in Polen was groot toen de Amerikanen in 2009 een streep zetten door het raketschild, maar volgens president Komorowski kunnen de Polen ook best zelf een dergelijk systeem ontwikkelen. De eerste Patriot-raketten zijn in april aangeschaft.
Ontzag
Ook op andere terreinen laten de Polen zich gelden. Dat oud-premier Donald Tusk (58) voorzitter werd van de Europese Raad is het meest zichtbare succes, maar daarbij blijft het niet. Volgens de Europese Raad voor Buitenlandse Betrekkingen is Polen voortrekker op zes Europese beleidsterreinen, waaronder de onderhandelingen over het vrijhandelsverdrag TTIP met de Amerikanen en de sancties tegen Rusland.
In Brussel wordt met ontzag gesproken over de Poolse onderhandelingskracht rond landbouwsubsidies, en Polen heeft de EU-klimaatdoelstellingen fors weten af te zwakken.
Allemaal mooie successen van Komorowski’s partij, maar toch maakt Duda een kans om Komorowski af te troeven bij de verkiezingen. Want hoe goed het op papier ook gaat met Polen, jongeren trekken nog steeds massaal weg. En de Poolse ambities zijn groot.
Elsevier nummer 21, 23 mei 2015