De inwoners van de grootste democratie op het zuidelijk halfrond gaan naar de stembus. Na een rumoerige tijd in Brazilië, vol politiek geweld, kunnen op zondag 2 oktober ruim 156 miljoen Brazilianen stemmen bij de presidentsverkiezingen.
1. Wie zijn de kandidaten?
Komende zondag kunnen de Brazilianen hun stem uitbrengen op één van elf kandidaten. Zittend leider Jair Bolsonaro (67) en voormalig president Luiz Inácio Lula da Silva, ‘Lula’ (77), staan al weken bovenaan in de peilingen. Zij krijgen in de meest recente enquête van onderzoeksbureau Datafolha op 22 september respectievelijk 31 en 42 procent van de stemmen.
Lees ook: Als een kandidaat zondag meer dan 50 procent van de stemmen krijgt, wint deze de verkiezingen. Lukt dit niet, dan volgt op 30 oktober een tweede ronde tussen de twee kandidaten met de meeste stemmen.
2. Wat zijn belangrijke onderwerpen?
Volksgezondheid, milieuwetgeving en toenemende ongelijkheid staan hoog op de politieke agenda. Veel Brazilianen zijn ontevreden over hoe Bolsonaro en zijn conservatieve Partido Liberal (‘Liberale Partij’), hiermee omgaan. Zo is zijn coronabeleid terughoudend met vaccins en lockdowns, een van de oorzaken waardoor al meer dan 650.000 Brazilianen omkwamen door het virus.
Daarnaast heeft Bolsonaro de handhaving versoepeld van milieuwetten die het Amazonegebied beschermen. De illegale boskap en mijnbouw zijn hierdoor flink toegenomen, wat leidt tot gewelddadige conflicten met inheemse stammen. Al is de werkloosheid laag en groeit het bruto binnenlands product, het land kampt met hoge inflatie, politieke corruptie en voedseltekorten.
3. Wie maakt de meeste kans?
De grote kanshebber is Lula, namens de linkse Partido dos Trabalhadores (‘Arbeiderspartij’). In zijn eerdere termijnen als president – van 2003 tot 2010 – probeerde hij vooral arme Brazilianen vooruit te helpen. Zo introduceerde hij op grote schaal elektriciteit en schoon drinkwater in landelijke gebieden.
Lula’s beleid luidde een tijd van economische voorspoed in. Hij was ongekend populair toen hij aftrad in 2010: 83 procent van de bevolking gaf in peilingen aan vertrouwen te hebben in zijn leiderschap. In 2018 belandde hij door een corruptieschandaal anderhalf jaar in de gevangenis. Hoewel hij is vrijgesproken door het Braziliaanse Hooggerechtshof, blijft het een smet op zijn blazoen.
Het lijkt erop dat de Brazilianen na vier jaar Bolsonaro terugverlangen naar Lula. In de peilingen loopt hij al sinds begin 2021 onafgebroken voor op Bolsonaro, met marges die uiteenlopen van 4 tot 14 procent.
4. Wordt de verkiezingsuitslag geaccepteerd?
Dat is nog maar de vraag. Bolsonaro heeft een aantal keren de betrouwbaarheid van het elektronische kiessysteem in twijfel getrokken, zonder bewijs. In peilingen zegt 31 procent van zijn aanhangers – de bolsonaristas – geen vertrouwen te hebben in het kiesstelsel.
Lees ook: Mocht Bolsonaro verliezen, dan vrezen tegenstanders dat hij een coup gaat plegen. Deze zou vergelijkbaar zijn met de pogingen van Donald Trump om de Amerikaanse verkiezingsuitslag ongeldig te laten verklaren in 2021, vandaar zijn bijnaam de ‘Tropische Trump’.
Inmiddels hebben meer dan een miljoen Brazilianen een verklaring ondertekend waarin zij waarschuwen voor de teloorgang van de Braziliaanse democratie. Onder hen bevinden zich drie oud-presidenten, populaire artiesten als musicus Caetano Veloso en zangeres Anitta, en prominenten uit het zakenleven en de wetenschap.
In de verklaring uiten zij hun angst dat het land terugvalt in een militaire dictatuur. Brazilië is een relatief jonge democratie: tot 1989 was het zo’n dictatuur, een turbulente periode die veel oudere burgers zich nog goed kunnen herinneren.