Kamer bijeen voor spoedoverleg evacuatie Afghanistan

17 augustus 2021Leestijd: 4 minuten
Commissiedebat over de meest recente situatie in Afghanistan - ANP

De Amerikaanse president Joe Biden blijft standvastig bij zijn beslissing Amerikaanse troepen terug te trekken uit Afghanistan. De Tweede Kamer maakt zich onderwijl ernstig zorgen over de veiligheid van Nederlanders en Afghaanse tolken die Nederland hebben geholpen in Afghanistan.

Tijdens zijn persconferentie zei president Biden dat de Verenigde Staten in 2001 begonnen aan Operation Enduring Freedom om af te rekenen met het Taliban-regime. Dat bood onderdak aan Al-Qa’ida, de terreurorganisatie die verantwoordelijk was  voor 9/11. ‘Die missie is lang geleden volbracht,’ aldus Biden. Osama bin Laden werd bijvoorbeeld al meer dan tien jaar geleden gepakt. Het doel van de missie was nooit om het land op te bouwen (nation-building).

Biden gaf in het vervolg van de persconferentie aan dat hij een erfenis in handen kreeg van zijn voorganger. Toenmalig president Donald Trump kwam met de Taliban overeen dat Amerikaanse troepen per 1 mei 2021 uit Afghanistan weg zouden zijn. De Amerikaanse aanwezigheid was onder Trump reeds sterk ingekrompen: van 15.500 naar 2.500 militairen. Biden hield zich naar eigen zeggen aan de gemaakte afspraken.

6.000 Amerikanen bewaken luchthaven

Biden bleef pal achter de gehaaste terugtrekking staan. Volgens de president zou het juiste moment zich nooit aandienen. Wel was zijn staf verbaasd over de totale ineenstorting van het Afghaanse leger. 300.000 Afghaanse soldaten zijn jaren getraind en goed bewapend om uiteindelijk de strijd aan te binden met de Taliban. Er is bijna 1.000 miljard dollar uitgegeven. Biden herhaalde: ‘Of we een, twee of twintig jaar waren gebleven, het had niets uitgemaakt.

Biden ging niet in op de chaotische taferelen op het vliegveld van Kabul. De president gaf aan dat 6.000 Amerikaanse militairen het vliegveld bewaken om een luchtbrug in stand te houden. Duizenden Amerikanen – woonachtig in Afghanistan – verlaten in de komende dagen het land. Tevens worden bondgenoten met Amerikaanse hulp in veiligheid gebracht.

‘The buck stops with me.’ Op die manier besloot Biden de persconferentie. Hij wil niet een vijfde president opschepen met het dossier-Afghanistan.

Evacuatie complete chaos

Er is nog weinig duidelijk over de evacuatie van Nederlanders en Afghanen die voor Nederland hebben gewerkt omdat de situatie op het vliegveld in Kabul uiterst chaotisch is.

Het militaire vliegtuig dat  Nederland heeft gestuurd om het ambassadepersoneel en Afghaanse tolken te evacueren uit Afghanistan kon maandag niet landen door de slechte veiligheidssituatie op het vliegveld. Het toestel is tot nader order vertraagd, maakte Defensie maandagavond bekend. Inmiddels lijkt het vliegveld weer heropend. Amerikaanse krijgsmachten bewaken het terrein om pendelvluchten voor evacuatie te laten landen en opstijgen.

In een brief van de demissionaire ministers van Buitenlandse Zaken Sigrid Kaag (D66) en Defensie Ank Bijleveld (CDA) en staatssecretaris van Asiel Ankie Broekers-Knol (VVD) staat dat Nederlandse ambassademedewerkers nog altijd vastzitten in Afghanistan.

‘Het kabinet verzekert uw Kamer ervan dat het er alles aan zal doen om de evacuatie uit Afghanistan in goede banen te leiden,’ schrijven de bewindslieden in de brief.

Het ambassadeteam dat nu nog vastzit in Afghanistan, wordt volgens de brief vandaag al vervangen door een ander team. De vervangende ambassadeur reist met een noodteam en militaire beveiligers per militair transport naar het land om te helpen met de evacuaties.

Papierwerk tolken vereenvoudigd

Voor de Afghaanse medewerkers die als tolk voor Nederland hebben gewerkt, is het papierwerk wat vereenvoudigd, staat in de brief. Als het ministerie van Defensie bevestigt dat ze voor Nederland hebben gewerkt, hoeven ze alleen hun paspoort te laten zien.

Lees ook de blog van Afshin Ellian: Zonder Westen zegevieren de jihadisten in AfghanistanBiden

De afgelopen tijd zou nog zijn geprobeerd mensen weg te leiden met reisdocumenten van de ambassade (een zogenoemd laisser-passer), maar daar gingen de Afghaanse autoriteiten niet mee akkoord.

Mensen die naar Nederland worden gehaald, worden opgevangen op locaties van het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) of in kazernes die daarvoor beschikbaar zijn gesteld. De ministers schrijven in hun brief dat er afspraken zijn gemaakt met de Europese Unie (EU) dat Nederland enkele Afghaanse medewerkers van de EU-delegatie in Kabul en hun gezinnen opneemt. Aan de NAVO heeft Nederland laten weten bereid te zijn lokale medewerkers op te nemen die voor de NAVO werken of gewerkt hebben.

Tweede Kamer in debat

Bijleveld en Kaag liggen onder vuur wegens de Nederlandse aanpak van de situatie in Afghanistan. Tweede Kamerleden zijn vandaag teruggekeerd van zomerreces om hierover te debatteren in de vaste commissie voor Defensie. Kamerleden zijn boos dat de ministers hun vragen niet voor het debat hebben beantwoord.

Volgens Bijleveld is het demissionair kabinet ‘dag en nacht bezig met de crisis te managen’. Demissionair minister Kaag zei dat ‘alle mensen met kennis van zaken zijn ingezet voor de crisisbeheersing’. Volgens SP-Kamerlid Renske Leijten zijn de vragen al ingediend voordat de situatie in Afghanistan uit de hand liep. Leijten verwijt het kabinet dat er te laat is ingegrepen.

Centraal in het debat staat de evacuatie van mensen uit Afghanistan. Naast de tolken wil een Kamermeerderheid dat er ook andere mensen worden opgehaald die voor Nederlandse missies werkten. Volgens Kaag zijn er moeilijkheden. Voorafgaand aan het debat zei ze dat het niet goed na te gaan is of iedereen die door Nederland uit Kabul zou worden geëvacueerd wel de luchthaven heeft kunnen bereiken.

De discussie over het terughalen van Afghaanse tolken speelt al langere tijd. Begin juni werd het demissionaire kabinet door de Tweede Kamer al aangespoord om Afghaanse tolken die voor de Nederlandse krijgsmacht hebben gewerkt en door de Taliban worden bedreigd, naar Nederland te halen.