Tijdens een virologie-symposium dat op maandag 7 en dinsdag 8 juni online werd gehouden, spraken onder anderen de baas van het Chinese RIVM en de veelbekritiseerde onderzoeker Zhengli Shi. Aan de lab-lektheorie maakten ze weinig woorden vuil.
Het driejaarlijkse symposium over nidovirussen voltrekt zich normaal gesproken in de luwte, maar door de coronapandemie staat deze tak van virologie al anderhalf jaar in het brandpunt van de belangstelling.
Lees ook: ‘Nidovirus’ is de verzamelnaam voor virussen die een dier of mens als gastheer kunnen hebben, en omvat ook de coronavirussen zoals MERS, SARS-CoV en SARS-CoV2. Deze editie van het symposium, NIDO2021, dat op maandag 7 en dinsdag 8 juni online werd gehouden, werd uiteraard gedomineerd door die laatste.
Koning Willem-Alexander opende NIDO-symposium
De organisatie is in handen van enkele Nederlandse virologen van Utrecht University, Leiden University Medical Center en het Erasmus Medical Center. Wetenschappers uit de hele wereld doen verslag van hun (lopende) onderzoek naar onder meer coronavirussen.
Koning Willem-Alexander opende op maandagmiddag het symposium met een korte toespraak via zijn iPad. Hij werd gevolgd door dr. Maria van Kerkhove, een Amerikaanse epidemioloog die als ‘COVID-19 technical lead’ een centrale rol vervult bij de Wereldgezondheidsorganisatie.
Wetenschappers uit hele wereld werken samen
In de wetenschappelijk wereld is van spanningen die op geopolitiek niveau spelen vaak weinig te merken. Wetenschappers trekken zich weinig aan van landsgrenzen en onderhouden langdurige professionele contacten, die vaak ook uitgroeien tot vriendschappelijke banden.
Ook tussen China en de westerse wereld zijn er warme contacten, samenwerkingsverbanden en uitwisselingsprogramma’s. Veel Chinese virologen hebben een deel van hun opleiding of onderzoek in de Verenigde Staten of Europa gedaan.
Voor iedereen die een heldere duiding van het laatste nieuws zoekt is er EW. EW laat de feiten spreken. Scherp, kritisch, maar altijd positief. Al sinds het eerste nummer verscheen op 27 oktober 1945.
Lees EW al vanaf € 8 per maand
Een van de belangrijkste sprekers van de eerste dag was dan ook George Fu Gao, sinds 2017 de baas van het Chinese Center for Disease Control and Prevention, zeg maar de Chinese Jaap van Dissel. Dit instituut is gevestigd in Beijing en is iets anders dan het Wuhan Institute of Virology, maar het stuurt dit onderzoekscentrum wel aan. Er werd uiteraard met enige verwachting uitgekeken naar zijn presentatie aangezien de discussie over de herkomst van het virus de laatste weken weer is opgelaaid.
Tussengastheer blijft een raadsel
Fu Gao sprak ook over de herkomst van SARS-CoV2, maar kon weinig nieuw licht werpen op de zaak. Zijn presentatie was vooral een bevestiging van de onderzoeksresultaten van de onderzoekscommissie van de Wereldgezondheidsorganisatie die eind maart verslag uitbracht. Dat rapport, dat de goedkeuring kreeg van China, hield alle opties over de herkomst open, maar achtte verspreiding van het virus van vleermuizen, via een tussengastheer, naar mensen nog steeds het meest waarschijnlijk. Alleen is die tussengastheer nog altijd niet met zekerheid vastgesteld. Fu Gao sprak over het schubdier (pangolin), maar die link is allerminst zeker. De Duitse viroloog Christian Drosten wees er in een interview op dat hij het vreemd vindt dat er nauwelijks onderzoek is gedaan naar Chinese pelsdierindustrie als mogelijk doorgeefluik van het virus.
Dat het virus uit het lab zou zijn ontsnapt, achtte de internationale onderzoekscommissie juist zeer onwaarschijnlijk. In het rapport werd ook niet uitgesloten dat het virus is verspreid via diepgevroren voedsel, dat in China werd geïmporteerd. Ook Fu Gao ging uitgebreid in op die mogelijke verspreidingsroute, die in China veel meer aandacht krijgt, omdat het impliceert dat de bron van alle ellende zelfs wel eens buiten China moet worden gezocht.
Chinese ‘Jaap van Dissel’ negeert lab-lektheorie
Lees ook dit commentaar: Verplaats vergrootglas van Van Lienden naar ministerie van VWS
Met geen woord repte Fu Gao over de mogelijkheid dat het virus per ongeluk uit het lab kan zijn geglipt. Peter Rottier zei daarover onlangs tegen EW dat hij dat ook niet aannemelijk acht gezien de verschillen tussen SARS-CoV2 en de virussen waarmee in het Wuhan-lab wordt gewerkt, maar zei er ook bij dat je het nooit kunt uitsluiten, en dat alleen volledige inzage in alle ruwe data, ook van maanden voorafgaand aan de uitbraak, helderheid kan verschaffen. China heeft dat tot op heden niet gedaan en de WHO moet erop vertrouwen dat de Chinezen niks achterhouden of verbloemen.
Rottier deed na de presentatie van Fu Gao wel nog een poging iets meer te weten te komen. Hij vroeg naar serologisch onderzoek bij mensen en dieren in Wuhan. De aanwezigheid van antistoffen in het bloed zou veel inzicht kunnen verschaffen over hoelang, onder wie of wat, en waar het virus eind 2019 al rondging. Fu Gao zei dat daar volgens hem wel onderzoek naar werd gedaan, maar dat hij nog niet bekend was met resultaten.
Gain-of-function-onderzoek onder vuur
Later spraken twee wetenschappers wier namen de laatste dagen veel opduiken in de internationale media. De Amerikaanse viroloog Ralph Baric gaf maandagmiddag 7 juni een presentatie. Hij werkte samen met onder anderen Zhengli Shi, hoofd van het onderzoekslaboratorium van het Wuhan Institute of Virology, dat nu zo in het brandpunt van de belangstelling staat. Zij deden gezamenlijk het soort onderzoek waar vooral in de Verenigde Staten veel zorgen over bestaan, namelijk zogeheten gain-of-function-onderzoek. Daarbij worden virussen uit de natuur veranderd, veelal virulenter gemaakt, om inzicht te krijgen hoe virussen zich in het wild zouden kunnen ontwikkelen en hoe de mens zich daar tegen kan wapenen.
Deze Zhengli Shi, die vanwege haar jarenlange onderzoek naar vleermuisvirussen de bijnaam Bat Woman kreeg, hield dinsdag een presentatie, onder voorzitterschap van de Nederlandse viroloog Marion Koopmans.
Lees verder onder de tweet
Honoured to chair an interesting session at the online Nido virus conference with keynotes from prof Zhengli Shi and Malik Peiris, and interesting new data on SARS related viruses and ACE receptor binding https://t.co/jDPlCTFObJ
— Marion Koopmans (@MarionKoopmans) June 9, 2021
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Shi liet maanden geleden al weten dat zij zich in het begin van de pandemie verschrikt heeft afgevraagd of er in haar lab iets was misgegaan. Maar ze kwam tot de conclusie dat het virus van de uitbraak zodanig afwijkt van de virussen in haar lab dat daarvan geen sprake kon zijn. Maar die lezing vertrouwt zeker in de Verenigde Staten en Australië lang niet iedereen.