Oorlog tussen Armenië en Azerbeidzjan staat op punt van uitbreken

Tussen Azerbeidzjan en Armenië dreigt oorlog uit te breken om de betwiste regio Nagorno-Karabach. Sinds zondagochtend 27 september zijn er over en weer beschietingen waarbij tientallen doden vielen. Het conflict kan wereldwijd gevolgen hebben. Cruciale olie- en gaspijpleidingen lopen door de regio en NAVO-lid Turkije staat tegenover Rusland.

1. Om welke regio wordt gevochten?

De regio Nagorno-Karabach zorgt sinds de opsplitsing van de voormalig Sovjet-staten voor spanningen. Zowel Azerbeidzjan als Armenië vindt dat het bergachtige gebied in de Kaukasus aan hen toebehoort. Voor zij werden ingelijfd door de Sovjet-Unie vochten ze ook al om de regio. Na de val van de Sovjet-Unie brak een nieuwe oorlog uit, waarbij zo’n dertigduizend doden vielen.

In 1994 werd een wapenstilstand bereikt die standhield ondanks talloze schendingen. Sindsdien hoort de regio bij Azerbeidzjan dat een onafhankelijk bestuur toestaat. Dat bestuur heeft nauwe banden met Armenië, want de 150.000 inwoners van de regio zijn grotendeels van Armeense afkomst en christelijk. Met het islamitische Azerbeidzjan hebben zij weinig op.

2. Waarom zijn er nu nieuwe gevechten uitgebroken?

Het is onduidelijk wie er zondag begon met de beschietingen. Beide landen uiten beschuldigingen. Volgens waarnemers zouden Azerbeidzjaanse militairen begonnen zijn door het gebied plots binnen te trekken. Daar stuitte het Azerbeidzjaanse leger op verzet van soldaten gelieerd aan Armenië. Bij die gevechten kwamen zes Azerbeidzjaanse militairen om en zestien Armeense soldaten. Maandag 28 september werden nog eens vijftien Armeniërs gedood.

Op beelden is te zien hoe tanks en bepantserde voertuigen worden opgeblazen. Ook claimt Armenië een Azerbeidzjaanse helikopter uit de lucht te hebben geschoten. Beide landen hebben de staat van beleg afgekondigd en laten op propaganda-kanalen weten klaar te zijn voor grotere gevechten.

Incidentele gevechten in de regio zijn niet vreemd. Ook afgelopen juli werd er gevochten, toen stierven minstens zo’n tien soldaten. In 2016 hadden de grootste beschietingen sinds de wapenstilstand in de jaren negentig plaats. Tijdens die ‘vierdaagse-oorlog’ stierven zo’n tweehonderd soldaten en veroverde Azerbeidzjan twee stukken grond op Armenië.

3. Wat maakt de huidige gevechten zo riskant?

Het conflict tussen de twee kleine buurlanden heeft grote risico’s. De belangen van internationale grootmachten Rusland en Turkije komen ook tot botsing. Zo steunt Turkije Azerbeidzjan, dat het islamitische land als broedervolk ziet. De christelijke Armenen worden gesteund door Rusland.

In Armenië ligt een militaire basis van de Russen en het land helpt de Armeniërs met de grensbewaking. Rusland heeft opgeroepen de beschietingen te staken en wil dat de twee landen diplomatiek overleg voeren.

Turkije helpt juist de Azerbeidzjanen. Volgens de Armenen heeft Turkije vierduizend militairen naar Azerbeidzjan gestuurd. De Turkse president Recep Tayyip Erdogan noemde Armenië de grootste bedreiging voor vrede in de regio. Ook heeft Turkije laten weten klaar te staan om Azerbeidzjan te ondersteunen op welke manier het land maar wenst.

Oorlog tussen de twee landen kan ook voor Europa grote gevolgen hebben. Zo’n 5 procent van de olie en het gas dat in Europa wordt verbruikt, komt uit pijpleidingen uit Azerbeidzjan.

4. Hoe wordt internationaal gereageerd?

Vanuit vrijwel de gehele wereld klinken bezorgde reacties. Secretaris-generaal van de Verenigde Naties, António Guterres, lieten weten ‘zeer bezorgd’ te zijn. Charles Michel, voorzitter van de Europese Raad, wil dat de gevechten direct stoppen en beide landen met elkaar gaan onderhandelen, zonder  voorafgestelde voorwaarden.

Iran heeft aangeboden om vredesbesprekingen te organiseren. Het land grenst in het noordwesten aan de twee landen en merkt direct de gevolgen van oorlog. Zo belandde zondag al een raket in Iran.

Opvallend is dat ook bekendheden zich bemoeien met het conflict. De Amerikaanse celebrity Kim Kardashian is van Armeense afkomst. Zij deed op Twitter een oproep aan Azerbeidzjan om de vijandigheden te staken: