Schreef de CIA megahit Wind of Change?

Wind of Change is de soundtrack bij een monumentale omwenteling: de val van de Berlijnse Muur in 1989 en het ineenstorten van de Sovjet-Unie in de jaren daaropvolgend zijn onlosmakelijk verbonden met de rockballad van de West-Duitse band Scorpions. Het lied werd in de westerse wereld een megahit en markeerde het eind van de Koude Oorlog. Er was de Amerikaanse overheid veel aan gelegen de Sovjet-Unie ten val te brengen. Wat is waar van het gerucht dat inlichtingendienst CIA het lied schreef om de ineenstorting van de Sovjet-Unie te bespoedigen?

Met die simpele vraag trapt onderzoeksjournalist Patrick Keefe af in de achtdelige podcastserie Wind of Change. In zo’n zes uur neemt hij de luisteraar mee in gesprekken met voormalige CIA-medewerkers, zijn opnamen van een rockconcert in Moskou te horen en is er een zinderende confrontatie met Scorpionszanger Klaus Meine.

Attaché in Hollywood

Keefe is een gerenommeerd journalist van het Amerikaanse tijdschrift The New Yorker. Ruim tien jaar geleden hoorde hij via een vriend een mysterieus gerucht over het ontstaan van het lied Wind of Change. Keefe raakte geobsedeerd en ging op onderzoek uit.

Kan de CIA een rocknummer schrijven dat uitgroeit tot een nummer-1-hit, die nog altijd goed scoort in de Nederlandse Top 2000? Natuurlijk, antwoorden oud-medewerkers van de CIA als Keefe ze daarnaar vraagt.

De overheidsdienst heeft bijvoorbeeld niet voor niets een attaché in Hollywood. Die zorgt dat films over inlichtingenwerk zo waarheidsgetrouw als mogelijk op het witte doek verschijnen, en dat de CIA positief in films naar voren komt. Zie bijvoorbeeld Argo, de film uit 2012 met Ben Affleck als CIA-agent.

Argo verbeeldt het waargebeurde verhaal van zes Amerikanen die uit Iran worden gered tijdens de bezetting van de Amerikaanse ambassade in Teheran. De zes deden zich met hulp van de CIA voor als filmproducenten die in Iran een locatie zochten voor een sciencefictionfilm, en konden uiteindelijk veilig terug naar huis vliegen.

Wat is propaganda?

De CIA blijkt uiterst bedreven in inmenging in de culturele sector. Zo verhaalt Keefe over de Amerikaanse soulzangeres Nina Simone, die haar vaderland verachtte wegens de manier waarop in de Verenigde Staten Afro-Amerikanen werden behandeld. Toch deed zij maar al te graag mee aan een muziekfestival in Nigeria, dat indertijd juist Amerikaanse cultuur promootte. Simone kwam nooit te weten dat de CIA het festival had georganiseerd om de Amerikaanse invloedssfeer in Nigeria uit te breiden en die van de Sovjet-Unie in te dammen.

De gewiekstheid van de CIA doet Keefe zichzelf de vraag stellen of hij onderdeel is geworden van de borstklopperij van de geheime dienst. Een vaag gerucht over een megahit tot op de bodem uitzoeken, en daarbij de triomfen van de CIA uit het verleden oprakelen. ‘Is dat geen vorm van propaganda?’

Deze vraag brengt een nieuwe laag in de podcastserie: wat is propaganda en maakt het Westen daar niet even goed gebruik van als de regimes die westerlingen verafschuwen? En zijn wij wel zo immuun voor complottheorieën als we zelf denken? Keefe twijfelt aan zijn bevindingen, maar zet door.

In Hannover, thuisstad van de Scorpions, ontmoet hij uiteindelijk zanger Klause Meine. Een goedlachse Duitser die gefascineerd naar Keefes bevindingen luistert, maar hem moet teleurstellen: Wind of Change is geschreven door hemzelf. Tegen die tijd heeft de luisteraar van de podcastserie genoeg gehoord om daaraan te twijfelen.

Luister hier aflevering 1: