Chaos: Johnson raakt meerderheid Lagerhuis kwijt

Het Britse Parlement is dinsdagmiddag voor het eerst bijeen sinds het zomerreces. Dat beloofde vuurwerk: de grootste oppositiepartij Labour kondigde aan dat het een motie wil indienen om een No Deal-Brexit te voorkomen. De uitkomst van de motie heeft grote gevolgen voor het verdere verloop van de Brexit. Vier vragen en antwoorden over het spoeddebat dinsdagavond in het Britse parlement.

Wat wil Labour?

De Labourpartij, de Schotse Nationalisten, de Liberaal-Democraten en een aantal Conservatieve ‘rebellen’, willen dinsdagmiddag in actie komen. De grootste angst van de initiatiefnemers is dat het Verenigd Koninkrijk met een harde Brexit, dus zonder een verdrag, de EU zal verlaten. Om dat te voorkomen, proberen ze voor dinsdagavond een spoeddebat op de agenda te krijgen.

Ze willen het parlement een motie voorleggen die wettelijk vastlegt dat de Britten de EU niet verlaten zonder deal. Daarnaast dient de regering de Brexit met drie maanden uit te stellen, tot 31 januari 2020.

De initiatiefnemers bieden premier Boris Johnson nog twee opties. Krijgt hij het parlement voor 19 oktober achter een akkoord met de EU of zorgt hij dat het parlement het eens wordt over een no-dealbrexit, dan blijft de motie achterwege. Overigens moet Speaker of the House John Bercow eerst een spoeddebat toestaan voordat er kan worden gestemd over de motie.

De initiatiefnemers dreigen met de motie omdat er veel haast achter de plannen zit. De Brexit-deadline van 31 oktober komt steeds dichterbij. Bovendien heeft Johnson aangekondigd vanaf volgende week voor vijf weken het parlement te sluiten onder het mom van het komende congresseizoen en de troonrede op 14 oktober. Johnson lijkt vooral op een no-dealbrexit aan te sturen.

Voor een aantal Conservatieven, onder wie Nicholas Soames (kleinzoon van Winston Churchill), Philip Hammond en Rory Stewart, staat er veel op het spel. Johnson heeft aangegeven dat iedereen uit zijn partij wordt geacht tegen de motie te stemmen. Johnson dreigt de voor-stemmers – de ‘rebellen’ – uit de partij te zetten.

Hoe verloopt het debat tot nu toe?

Chaotisch. Drie uur na het begin van het debat raakte Johnson zijn meerderheid in het Lagerhuis kwijt nadat het Conservatieve parlementslid Philip Lee overstapte naar de Liberaal-Democraten.

Dat gebeurde op een bijzondere manier. Terwijl Johnson aan het woord was, liep Lee demonstratief over naar de andere kant van de zaal.

‘De regering zoekt te hard naar een beschadigende Brexit,’ stelt Lee in een verklaring over zijn overstap. ‘De leefbaarheid van het land worden onnodig op het spel gezet en het is gevaarlijk voor de integriteit van het Verenigd Koninkrijk.’

Volg hier live het debat: 

Wat gebeurt er als de motie wordt aangenomen?

Als de motie wordt aangenomen, heeft Johnson nog een paar opties voor een harde Brexit. Het zijn vooral trucs om tijd te rekken.

De eerste optie is wachten met het verzenden van de wet die uit de motie rolt. Een wet is pas geldig als koningin Elizabeth II deze heeft ondertekend. Dient Johnson de wet te laat in, dan vergroot hij zijn kansen voor een harde Brexit.

De tweede optie is het uitschrijven van nieuwe verkiezingen. Bronnen rond de Britse regering hintten hier ook op. Voor nieuwe verkiezingen heeft Johnson de instemming nodig van tweederde van het parlement. Die meerderheid heeft hij niet. De premier zal een beroep moeten doen op de oppositie, die tegen nieuwe verkiezingen is.

Mocht het toch zover komen, dan vrezen critici dat Johnson 14 oktober als verkiezingsdag zal aanwijzen. Om vervolgens de verkiezingen over de Brexit-deadline heen te tillen met het argument dat 14 oktober te dicht op de Brexit zit. Op die manier krijgt Johnson alsnog zijn zin en stapt het Verenigd Koninkrijk op 31 oktober zonder deal uit de EU.

Wat gebeurt er als de motie niet wordt aangenomen?

Wordt de motie niet aangenomen, dan kan Labour ook nog een motie van wantrouwen indienen tegen Johnson. Wordt de motie verworpen, dan is de kans groot dat Johnson alsnog zijn harde Brexit krijgt op 31 oktober. Wordt de motie wel aangenomen, dan krijgt Labour-leider Jeremy Corbyn veertien dagen de tijd om een alternatieve regering te vormen. Een aantal Conservatieven heeft al aangegeven daar niet aan te willen meewerken.

Of eventuele verkiezingen Johnsons positie zullen versterken, is ongewis. Corbyn hoopt dat de Britten die bang zijn voor een No Deal-Brexit, achter hem gaan staan. Terwijl Johnson juist gokt op het ongeduld van de Britten die de onzekerheid over de Brexit meer dan zat zijn. Johnson hoopt, net als zijn voorganger Theresa May, de Britten ervan te overtuigen dat een ‘no deal beter is dan een slechte deal’.