Verontwaardiging en protest na Duits keppeltjes-advies

Het advies van een Duitse regeringscommissaris aan Joden om niet met een keppeltje over straat te gaan, roept verbijstering op, ook in Nederland. Om solidariteit te tonen, is woensdag op het Plein in Den Haag een demonstratie met de oproep om het Joodse hoofddeksel te dragen. Vier vragen en antwoorden.

Wat adviseerde de Duitse regeringscommissaris?

Zaterdag kwam het nieuws naar buiten dat de Duitse regeringscommissaris Felix Klein, die is belast met de bestrijding van antisemitisme, Joden afraadt om in sommige delen van het land met een keppeltje over straat te gaan. Vorig jaar adviseerde de Centrale Joodse Raad in Duitsland Joodse Duitsers al om in grote steden hun hoofd te bedekken met een pet boven op hun keppel.

Volgens Klein is oplaaiend antisemitisme het gevolg van ‘de toenemende maatschappelijke verruwing’, die zou worden aangewakkerd door internet en sociale media. De commissaris zei dat de meeste antisemitische acties worden gepleegd door ‘rechts-radicalen’, maar aan die lezing wordt veelvuldig getwijfeld. Zo bleek uit onderzoek van de Duitse Bondsdag dat de politie antisemitische incidenten onder de noemer extreem-rechts schaart als de achtergronden of motieven van de daders ontbreken, of de daders niet zijn opgepakt.

Ook ervaringen van Duitse Joden lijken die lezing tegen te spreken. Zo publiceerde het EU-agentschap voor de Fundamentele Rechten in februari een onderzoek waarin aan Joden uit twaalf Europese landen naar hun ervaringen met antisemitische incidenten is gevraagd. Bijna 90 procent van de ondervraagden zei dat het antisemitisme in Europa de afgelopen vijf jaar is toegenomen. Ondervraagden in Duitsland noemden in 41 procent van de gevallen moslimextremisten als hoofddaders, voor rechts-extremisten was dat 20 procent.

Vooraanstaande Duitse politici legden vorig jaar ook al het verband tussen antisemitisme en immigratie uit islamitische landen. Na een aanval op een Duitse man met een keppeltje (zie ook punt 3) in april 2018 zeiden bondskanselier Angela Merkel (CDU) en minister van Justitie Katarina Barley (SPD) in april dat asielzoekers en vluchtelingen uit het Midden-Oosten ‘een nieuw soort antisemitisme meebrengen’.

Hoe wordt er gereageerd?

Diezelfde Katarina Barley reageerde tegenover de krant Handelsblatt op het advies van regeringscommissaris Klein. Volgens de sociaal-democratische minister is het toenemende geweld tegen Joden ‘beschamend voor ons land’, en benadrukte dat de Joodse gemeenschap ‘met alle middelen moet worden beschermd’ en dat daders moeten worden berecht. Minister van Binnenlandse Zaken Joachim Hermann (CSU) is van mening dat Duitsland ‘niet moet buigen voor Jodenhaat’, en is het oneens met Klein: ‘Iedereen kan en moet een keppeltje kunnen dragen, ongeacht waar en wanneer.’

Diverse Nederlandse Tweede Kamerleden hebben afgelopen weekeinde ook hun onvrede uitgesproken over het ‘keppeltjes-advies’. Zo noemt PVV-leider Geert Wilders drie keer de islam als ‘werkelijke oorzaak’. Thierry Baudet geeft in reactie op het nieuws een cynisch stemadvies: ‘Gewoon links blijven stemmen, mensen!’ aldus de Forum voor Democratie-voorman. ‘Grenzen open, méér immigratie! Het echte probleem wordt gevormd door de nationalisten…’

Dilan Yesilgöz (VVD) hekelt de tweet van Baudet door te verwijzen naar een video over verkrachtingen door asielzoekers die hij deelde, die afkomstig bleek te zijn van de website Fenixx: ‘Paar dagen geleden deelde Thierry nog vol overtuiging een filmpje van een extreemrechtse en openlijk antisemitische website, vandaag geeft hij zogenaamd om de Joden. #windvaantje’ In een eerdere tweet noemde ze het advies van de Duitse regeringscommissaris Klein al een ‘ongelooflijk slecht signaal dat slachtoffers zich zouden moeten aanpassen. De omgekeerde wereld!’ Ook benadrukt ze nogmaals de initiatiefnota tegen antisemitisme die ze in maart samen met ChristenUnie-leider Gert-Jan Segers indiende (zie punt 4).

Het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) reageert maandagmiddag met een oproep om woensdag om 14.00 uur te komen demonstreren op het Plein in Den Haag onder het motto #KeppelOp om ‘een signaal’ af te geven tegen antisemitisme. ‘Het is onacceptabel dat de slachtoffers zich maar moeten aanpassen door hun religieuze kledij, zoals een keppel, af te doen. Het zijn de daders die aangepakt moeten worden,’ schrijft het CIDI, dat in 2018 een toename van 19 procent registreerde in het aantal antisemitische incidenten in Nederland.

In april hield het CIDI een evenement over de Israëlische verkiezingen, dat werd geleid door Rob Oudkerk, voormalig Tweede Kamerlid voor de PvdA en oud-wethouder in Amsterdam. Daar maakte hij bekend dat hij twee maanden lang keppeltje zou dragen in Amsterdam, om te toetsen hoe het is gesteld met antisemitisme in de hoofdstad. Ook kondigde Oudkerk aan dat hij zijn bevindingen aan het einde van die periode zal publiceren in een Nederlands dagblad.

De Duitse krant Bild kwam zondagochtend met een creatieve steunbetuiging aan de Joodse gemeenschap. Bij een commentaar getiteld ‘De keppel hoort bij Duitsland’ is een uitknipbare keppel geplaatst, met daarop diverse davidsterren. Lezers die willen laten zien dat ze vinden dat Duitse Joden overal een keppel zouden moeten kunnen dragen, kunnen het papieren hoofddeksel uitknippen en op hun hoofd zetten.

Het zou niet de eerste keer zijn dat niet-Joodse Duitsers massaal een keppeltje dragen uit solidariteit met de Joodse gemeenschap. Dat gebeurde in april vorig jaar al nadat een Syrische asielzoeker, terwijl hij ‘yahudi’ (Arabisch voor Jood) riep, een Duitse man – die bij wijze van experiment een keppel had opgezet – had geslagen met een riem in Berlijn. De week daarop liepen duizenden Duitsers ‘keppeltjesmarsen’ door Duitse steden.

Wat doet de Nederlandse politiek tegen antisemitisme?

Ook in politiek Den Haag zijn diverse partijen druk met de bestrijding van Jodenhaat. Begin mei riepen ChristenUnie en SGP samen met het CIDI de petitie ‘Stop antisemitisme’ in het leven, waarbij ze de nieuwe Europese Commissie oproepen om de strijd daarvan tot een van de speerpunten te maken voor het beleid van de komende jaren. Die is vooralsnog ruim 26.000 keer ondertekend. ‘De Europese Unie moet prioriteit geven aan de bestrijding van antisemitisme want dit kwaad komt helaas overal in de EU voor,’ zei Peter van Dalen, lijsttrekker van de ChristenUnie-SGP voor het Europees Parlement. In de petitie staan de volgende voorstellen:

1. Speciale aandacht voor het voorkomen en bestrijden van alle vormen van antisemitisme bij het bestrijden discriminatie, racisme en vreemdelingenhaat
2. Het door de lidstaten bekrachtigen van de werkdefinitie die de International Holocaust Remembrance Alliance (IHRA) hanteert.
3. Alles wat nodig is om de veiligheid van Joodse gemeenschappen, instellingen en burgers te garanderen, inclusief het treffen van beveiligingsmaatregelen waar nodig.
4. Het vergroten van de aangiftebereidheid en het wegnemen van ervaren drempels om aangifte te doen.
5. Passende maatregelen te nemen tegen haatmisdrijven en het aanzetten tot geweld of haat tegen Joodse mensen.
6. Aandacht in het onderwijs voor de holocaust, antisemitisme én de eeuwenlange geschiedenis in Europa en de diversiteit en vitaliteit van de Joodse gemeenschap.

Het plan borduurt onder meer voort op een initiatiefnota van Tweede Kamerleden Yesilgöz en Segers. Ze roepen het kabinet onder meer op tot het mogelijk maken van betere voorlichting over antisemitisme en de Holocaust op scholen, meer aandacht voor het onderwerp bij inburgeringscursussen, het opsporen van mensen die online Jodenhaat verspreiden, subsidies aan ‘organisaties die zich associëren met antisemieten’ op te schorten en te stoppen met het ‘verbreden’ van herdenkingen van de Tweede Wereldoorlog. Waarschijnlijk debatteert de Tweede Kamer deze zomer over de voorstellen.

CU-leider Segers: ‘Antisemitisme veel zwaarder straffen’