Wat May na motie van wantrouwen wacht, is pas echt zwaar

Na de historische nederlaag in het Britse Lagerhuis dinsdagavond wacht premier Theresa May vandaag een stemming over het aanblijven van haar kabinet. Die overleeft ze waarschijnlijk. Wat haar daarna staat te wachten, is een vrijwel onmogelijke taak.

Labour-leider Jeremy Corbyn kondigde meteen na de stemming dinsdagavond aan dat hij een motie van wantrouwen tegen het kabinet indient. Krijgt hij daarvoor een meerderheid, dan valt mogelijk de regering en komen er nieuwe verkiezingen. Maar die kans is klein. De Conservatieven hebben geen vertrouwen in May, maar zien nog minder in verkiezingen die ze mogelijk dramatisch verliezen van Corbyn.

Woensdag om 14.00 uur Nederlandse tijd komt het Britse parlement bijeen voor een debat over het wel of niet aanblijven van het kabinet. Om 20.00 uur volgt de stemming.

Krijgt Corbyn zijn zin, dan komt er eerst een periode van veertien dagen waarin de regering kan proberen het vertrouwen van parlementsleden terug te winnen. Ook kan in die periode een nieuwe regering worden gevormd. In theorie zou zelfs een minderheidskabinet met steun van Labour kunnen ontstaan. Komen de partijen er niet uit, dan volgen binnen 25 werkdagen verkiezingen.

Hoe nu verder voor May?

Een jaar onderhandelen met de Europese Unie (EU) ten spijt: het voorstel dat May dinsdag in stemming bracht, werd met overweldigende meerderheid weggestemd. Mag ze woensdag aan de macht blijven, dan staat ze voor de onmogelijke taak om met een nieuw Brexit-voorstel te komen dat wel brede steun krijgt. De premier zei dinsdag dat ze meteen begint met gesprekken met zowel Conservatieven als Labourleden. Volgens dagblad The Guardian betrekt May Corbyn er voorlopig niet bij, omdat hij meer belang zou hebben bij nieuwe verkiezingen dan bij het leveren van input voor een nieuw Brexsit-plan. Tot onvrede van Labour-parlementslid Yvette Cooper:

Uiterlijk maandag moet May een nieuw plan presenteren aan het parlement. Dit voorstel kunnen parlementsleden dan nog wijzigen, maar de vraag is of daar een voorstel uitkomt dat ‘Brussel’ serieus neemt.

May kan de EU ook om uitstel voor uittreding vragen, maar dat lijkt niet waarschijnlijk. ‘Het is duidelijk dat we het in werking treden van Artikel 50 niet zullen uitstellen,’ zei de Conservatieve parlementsvoorzitter Andrea Leadsom woensdag. ‘En we zullen het niet intrekken.’

De uittreding staat gepland voor 29 maart. Een harde Brexit lijkt dichterbij dan ooit.

Den Haag teleurgesteld

Nederlandse politici hebben teleurgesteld gereageerd op de uitslag van de stemming. Premier Mark Rutte (VVD) schreef dinsdagavond op Twitter dat hij de uitkomst betreurt, maar wel respecteert. Wat hem betreft, kunnen de Britten nog uitstel krijgen om een aangepaste Brexit-deal door het parlement te loodsen. De Europese Unie zal in dat geval ‘welwillend’ reageren, verwacht de premier. Naar eigen zeggen is hij ‘constant beschikbaar als we daarover moeten meedenken’.

‘Maar dan moeten ze wel een idee hebben hoe ze het willen oplossen,’ voegt Rutte eraan toe. Het heeft volgens hem geen zin ‘als we nog een paar maanden langer in dit cirkeltje blijven draaien’. Partijgenoot en minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok neemt eveneens het woord ‘teleurstellend’ in de mond, en vreest dat het moeilijk zal worden om in het Lagerhuis steun te vinden voor een aangepast akkoord. Het akkoord dat gisteren op tafel lag, had volgens Blok ‘de juiste balans’.

Gert-Jan Segers, leider van de ChristenUnie, hoopt nog altijd dat het Britse vertrek uit de Europese Unie niet doorgaat. Hij deelt op Twitter een overzicht van de ‘chaos in Londen’, en de mogelijke scenario’s voor de toekomst. Segers schrijft dat zijn ‘gedroomde uitkomst’ rechtsonder staat: ‘Brexit afgeblazen’.

Ook een andere partijleider in de coalitie, Rob Jetten (D66), is die mening toegedaan. Hij hekelt de ‘campagne met valse beloftes over Brexit’ en de politici die in zijn ogen hun verantwoordelijkheid verzuimen te nemen. ‘Wat D66 betreft, blijven de Britten welkom ín de EU,’ schrijft hij op Twitter.

‘Brexit is een nachtmerrie’

In oktober nam Jetten ook al fel stelling tegen Brexit: de keuze daarvoor is wat hem betreft ondemocratisch, omdat de mogelijke negatieve gevolgen ervan niet aan het volk zouden zijn uitgelegd. Toen hij op bezoek was in Londen om een speech te geven in het Britse Lagerhuis, zag Jetten naar zijn zeggen ‘met eigen ogen de gevolgen van Brexit op de Britse politiek en het leven van mensen in het VK’. De D66-leider greep deze ‘nachtmerrie’ aan voor een voorstel om het Nederlandse EU-lidmaatschap in de Grondwet op te nemen. Dat werd overigens afgeschoten.

PvdA-fractievoorzitter Lodewijk Asscher grijpt de verworpen deal van May aan om een sneer uit te delen aan PVV-leider Geert Wilders. Toen op 24 juni 2016 bekend werd dat een meerderheid van de Britten had gestemd voor een vertrek uit de EU, was Wilders blij en sprak hij van een ‘historische dag’. Asscher kwam daar dinsdagavond op Twitter op terug: ‘Weet u nog?’ Zijn partijgenoot Frans Timmermans, die namens de Partij van Europese Socialisten voorzitter van de Europese Commissie wil worden, houdt het bij een cryptische boodschap van de Ierse schrijver C.S. Lewis:

De huidige Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker reageert zakelijker. Ook hij ‘betreurt’ de uitkomst van de stemming in het Lagerhuis van dinsdagavond, en noemt May’s deal ‘een eerlijk compromis en de best mogelijke deal’. Het afgewezen akkoord is volgens de Luxemburger de enige manier om een ordentelijk vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de EU mogelijk te maken. Opnieuw onderhandelen heeft in zijn ogen weinig zin. Juncker waarschuwt dat de tijd bijna op is, en roept de Britten op ‘hun intenties zo snel mogelijk duidelijk te maken’.

Bal ligt bij Londen

Na het afwijzen van de Brexit-deal door het Britse Lagerhuis is het aan de Britse regering om te bepalen wat er moet gebeuren. Dat lieten andere EU-lidstaten weten. ‘De bal ligt nu bij Londen. Er komen in elk geval geen nieuwe onderhandelingen over de Brexitdeal,’ verklaarde de Oostenrijkse bondskanselier Sebastian Kurz, die in de tweede helft van vorig jaar voorzitter van de EU was.

Vergelijkbare boodschappen komen uit tal van EU-landen. Zo zeggen ook de Franse president Emmanuel Macron en de Belgische premier Charles Michel dat de bal nu bij May ligt. Hoewel ze vrijwel allemaal bezweren dat een no deal de slechtst denkbare uitkomst is, zien ze een Brexit zonder akkoord als een steeds waarschijnlijker scenario. Zowel Nederland als de andere EU-lidstaten zijn daarom druk bezig met voorbereidingen voor een ‘harde Brexit’.