Verzet EU tegen sancties Amerika, felle protesten in Iran tegen regime

Brussel trekt ten strijde tegen de sancties die de Amerikaanse regering oplegt aan bedrijven die zakendoen met Iran. Vanaf dinsdagochtend, als de sancties ingaan, krijgen Europese ondernemingen die handelen met Iran of er economisch actief zijn, juridische bescherming van de Europese Unie (EU). In eigen land heeft het regime van de Islamitische Republiek het ook al zwaar: de afgelopen week gingen in diverse Iraanse steden demonstranten de straat op, tot tevredenheid van Washington.

‘Het behouden van de nucleaire deal met Iran is een kwestie van het respecteren van internationale afspraken en een zaak van internationale veiligheid,’ schrijven de ministers van Buitenlandse Zaken van Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk en hoge buitenlandvertegenwoordiger van de Europese Commissie Federica Mogherini maandag in een gezamenlijke verklaring.

Dinsdag gaan eerste Amerikaanse sancties tegen Iran in

De EU vreest dat bedrijven uit haar lidstaten zullen lijden onder de sancties die de Amerikaanse regering in Washington gaat opleggen aan bedrijven die handelen met Iraanse bedrijven. Dinsdag gaan de eerste Amerikaanse sancties in.

Daarom stelt de Europese Commissie nu een blokkadestatuut in waarmee de EU de sancties niet erkent, zodat ondernemingen gewoon kunnen blijven draaien. Maken ze verlies, dan kunnen ze daarvoor worden gecompenseerd. In mei, tijdens een EU-top in de Bulgaarse hoofdstad Sofia, reageerden alle EU-landen positief op het voornemen.

Positieve reacties EU-landen op inzet blokkadestatuut

Dit scenario – in 1996 bedacht door de Europese Commissie – is nog nooit eerder uit de kast getrokken. Het werd destijds ingesteld toen de Amerikanen met sancties dreigden tegen Europese bedrijven die zaken deden met geboycotte landen als Cuba, Libië en Iran. De Iraanse president Hassan Rohani riep de EU op hem te ‘beschermen’ tegen de sancties van Amerika.

Mogherini en de Europese ministers van Buitenlandse Zaken grijpen de verklaring nogmaals aan om hun weerzin tegen de Amerikaanse terugtrekking uit het atoomakkoord met Iran te laten blijken. Het viertal schrijft het ‘ten zeerste te betreuren’ dat Amerika opnieuw sancties instelt, terwijl die met het atoomakkoord uit 2015 juist waren opgeheven. Volgens hen is het behouden van het atoomakkoord nodig ‘om zeker te zijn dat het Iraanse programma vreedzaam blijft, zoals het Internationaal Atoomenergieagentschap in elf opeenvolgende rapporten heeft bevestigd’.

De Amerikaanse president Donald Trump liet zich sinds 2015 al diverse keren kritisch uit over het akkoord, dat hij ‘de slechtste deal ooit’ noemde. Volgens hem bleef Iran in tegenspraak met aan de EU en Amerika gedane beloften in het geheim doorgaan met de ontwikkeling van kernwapens. De Israëlische premier Benjamin Netanyahu kwam eind april met onthullingen van buitgemaakte Iraanse documenten, waaruit zou blijken dat het zogeheten Project Amad, voor het ‘ontwerpen, bouwen en testen’ van kernwapens, nog springlevend is.

Trump stapte uit deal na onthullingen Israël, EU ‘niet onder de indruk’

Het Witte Huis zag in de onthullingen een bevestiging van wat Trump en zijn regering al vermoedden, maar de EU was niet onder de indruk. Mogherini noemde de bewijzen destijds al ‘niet overtuigend’, en zei in gesprek met de Iraanse minister van Buitenlandse Zaken Javad Zarif direct dat Brussel de deal in stand wil houden. Een week na Netanyahu’s presentatie stapte Amerika definitief uit het akkoord, waarna diverse Europese ministers zochten naar manieren om dat toch in stand te houden.

Twee weken geleden laaiden de spanningen tussen Washington en Teheran nog fel op toen de Iraanse president Hassan Rohani zei dat ‘Amerika moet weten dat oorlog met Iran de moeder aller oorlogen is’. Trump was daar niet van gediend en twitterde in hoofdletters dat Iran zijn land niet moet bedreigen: ‘anders zul je de consequenties ervaren zoals maar weinigen tijdens de geschiedenis ooit hebben ervaren’. De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo deed er nog een schepje bovenop en zei dat zijn Iraanse ambtsgenoot Zarif en president Rouhani meer weg hebben van ‘de maffia dan een regering’.

Protesten tegen economische problemen en repressie islamitisch regime

Terwijl de diplomatieke spanningen doorgaan, ligt de Iraanse regering ook in eigen land onder vuur, meldt nieuwswebsite Al Arabiya uit het Midden-Oosten. In diverse steden laaiden de afgelopen week protesten tegen het regime op, die eind juni ook al ontbrandden. Op Twitter gaan onder hashtags #IranProtests en #IranRegimeChange beelden rond van demonstranten in steden als Teheran, Isfahan, Shiraz, Qom en Kazerun. Zij scanderen teksten als ‘dood aan Khamenei’ en ‘dood aan de dictator’.

Zij demonstreren tegen economische problemen – zoals prijsstijgingen, de dalende koers van de nationale munt rial en de hoge werkloosheid onder jonge Iraniërs – en de strenge repressie van andersdenkenden door het conservatief-islamitische regime. Tegelijk circuleren er video’s van vrouwen die hun door de staat verplichte hoofddoek willen afdoen en daardoor in de problemen komen. Woordvoerder Salman Samani van het Iraanse ministerie van Binnenlandse Zaken wijt de opkomst van de protesten aan ‘propaganda van buitenlandse officials’, al noemde hij geen namen. Vermoedelijk doelt hij op Trump en Pompeo, die de afgelopen maanden herhaaldelijk zijn steun uitsprak voor de demonstranten.

Afshin Ellian: Trump moet korte metten maken met Iran