Beargumenteerd kan worden dat het post Koude Oorlog tijdperk heeft geleid tot het bouwen en tegelijkertijd breken van de Europese veiligheidsarchitectuur van begin jaren negentig bestaande uit de NAVO, de OVSE, de Raad van Europa en de Europese Unie (EU).
Sabine Mengelberg –
Nederlandse Defensie Academie
Deze veiligheidsorganisaties zijn vanaf begin jaren negentig op zoek naar nieuwe taken en bestaansrecht, grotendeels op initiatief van de Verenigde Staten van Amerika. In ieder geval heeft deze zoektocht geleid naar veranderingen van taken, een uitbreiding met nieuwe leden en nieuwe relaties met andere staten en organisaties.
Geconstateerd kan worden dat internationale geïnstitutionaliseerde samenwerking is toegenomen, het Europese antwoord op een wereld van bipolariteit en anarchie. Bijna iedere crisis en elk conflict, zowel buiten als binnen de organisaties, hebben geleid tot verandering in het institutionele raamwerk van de desbetreffende organisaties.
Desalniettemin, zijn uitspraken als het einde van de NAVO, de EU en een zogenaamde nog onbelangrijkere OVSE niet uit de media weg te slaan. Dat roept de vraag op of er een crisis gaande is in het Europese naoorlogse concept van multilateralisme en er plaats wordt gemaakt voor een wereldorde van fragmentatie en polariteit?
Toch is verandering een constante factor geworden. De vraag die opkomt is of deze veranderingen effectief zijn geweest; hebben ze de organisaties versterkt of verzwakt? Ook is de vraag wat deze veranderingen behelsden en vooral ook wie of wat de drijvende factoren zijn achter deze veranderingen voor veiligheidsorganisaties die acteren in dezelfde omgeving en met een overlap aan taken en leden?
Het onderzoek van Sabine Mengelberg betreft de analyse van de veranderingstrajecten van de veiligheidsorganisaties van de Europese veiligheidsarchitectuur, de NAVO, EU en OVSE, vanaf het post Koude Oorlog tijdperk tot heden. De motivatie voor dit onderzoek is enerzijds de huidige crisis van het multilateralisme en anderzijds het ontbreken van een comparatief theoretisch raamwerk waarin het veranderingstraject van deze gevarieerde veiligheidsorganisaties kan worden geanalyseerd.