Hoe hebben de grote denkers, kunstenaars en schrijvers hun ideeën ontwikkeld? De Griekse filosoof Socrates zei eens dat men kennis dient te nemen van andermans werk teneinde zichzelf te verlichten.
Zo wilde hij de inwoners van Athene transformeren tot wijze mannen (helaas draaide het destijds hoofdzakelijk om de mannen) die in denkvermogen de hoogste rangen van kennis en beschaving bereiken. En zo kon de Griekse democratie zichzelf weerbaar maken.
Spons-mensen
Maar in de 21ste eeuw zorgt deze Griekse aanpak niet meer gegarandeerd voor succes. We leven in een wereld waarin kennis nemen van andermans ideeën niet altijd tot wijsheid leidt. Steeds vaker worden we omringd door mensen, ik noem hen de spons-mensen, die nieuws, hoe onlogisch ook, kritiekloos opnemen.
Misschien heeft dat te maken met de overcommunicatie waaraan onze samenleving ernstig lijdt. We nemen allen kennis van dezelfde kranten, tijdschriften, televisie- en radiostations, waardoor we de volgende dag over hetzelfde spreken.
Retweeten
Bovendien gebruiken we dezelfde sociale media waarbij we elkaar retweeten. Het zuivere kopieergedrag dat hierdoor in de hand wordt gewerkt, is de doodsteek voor elke neiging tot creativiteit die een mens nog diep in zich kan bergen.
Het kopieergedrag reduceert hem tot een gebruiker en ontneemt zijn kansen om de uitvinder te worden van welke gedachteflits dan ook. Zijn status kan bovendien nog zwaar afhangen van hoeveel ‘volgers’ of ‘vrienden’ hij heeft, waarmee in wezen narcisme en schaduw-vriendschappen worden gevoed (deze auteur Twittert niet en heeft tweehonderd Facebook-vrienden, wat ze veel te veel vindt).
Ons democratisch bestel, dat al een tijdje in zwaar weer verkeert, is niet gebaat bij zeventien miljoen spons-mensen. We hebben zeventien miljoen kritische, denkende burgers nodig die van toegevoegde waarde zijn voor hun omgeving en in staat zijn de grote uitdagingen van de 21ste eeuw tegemoet te treden.
Profeten
Persoonlijk volg ik niet zo graag en vind ik het een onaangenaam idee volgers te hebben. Ik ben immers geen profeet maar slechts een kritisch mens dat anderen, om de woorden van de Franse schrijver Victor Hugo te gebruiken, ‘lichtgevende inspiratie’ wil verschaffen. Dat is wat ik hoop achter te laten in mijn bijdrages voor Elsevier. Ik heb hier bijzonder veel zin in.
Boeken, steden, culturen, mensen en moeilijke vragen inspireren mij, terwijl valse profeten mij ergeren. Inspiratie gedijt het beste in stilte. In stilte orden ik mijn gedachten en ben ik in staat het afleidende geluid dat maar al te vaak in ons leven opdoemt, buiten te sluiten. Ik wil in vrede zijn met mijzelf zodat mijn denkbeelden zich in rust kunnen ontwikkelen.
Aandacht
Ik zal het zonder Twitter doen, door ouderwets te schrijven.
Hopende op uw aandacht verzoek ik u vriendelijk mij niet te volgen maar samen met mij na te denken over hoe wijsheid en intellectuele creativiteit weer aantrekkelijk te maken in de 21ste eeuw.