‘Wees blij dat VVD niet alles kan regelen’

05 oktober 2015Leestijd: 9 minuten
'Marco Bakker'

Boegbeelden van het Binnenhof, voorzitters Anouchka van Miltenburg en Ankie Broekers, vieren samen een 200-jarig jubileum.

Ankie Broekers-Knol (68) loopt naar de spiegel in het zaaltje van de Tweede Kamer. Die hangt volgens haar scheef. ‘Eén of twee millimeter,’ schat Broekers. Anouchka van Miltenburg (48) zegt dat ze de ‘baasophanger’ er naar zal ­laten kijken. Het is haar vergaderzaaltje.

Twee Kamervoorzitters, twee vrouwen, allebei van de VVD. Samen hebben ze een verjaardagsfeest: twee eeuwen Eerste en Tweede Kamer. Het begin van het tweekamerstelsel, in 1815, dat grotendeels nog bestaat.

‘We vieren dat Nederland tweehonderd jaar lang een parlementaire democratie is met checks and balances. Dat is belangrijk omdat die tweehonderd jaar ons land vorm hebben gegeven. En dat in vrij grote harmonie,’ zegt Broekers, die voorzitter is van de Eerste Kamer.

Er wordt in Den Haag gesproken over tweehonderd jaar Staten-Generaal, terwijl die al ruim vijf eeuwen bestaat. Broekers beaamt: ‘Al sinds 1464. Al voor de Republiek der Zeven Provinciën, ten tijde van de Bourgondische vorsten, wilde de bevolking, in die tijd de elite, budgetrecht hebben. En het woord “staten” komt van standen.’

Tweede Kamervoorzitter Van Miltenburg vult aan: ‘Tweede en Eerste Kamer hebben in 1815 de verzamelnaam Staten-Generaal gekregen, als een soort verbinding tussen verleden en toekomst.’

Tentoonstelling

Waar de Staten-Generaal vanaf 1588 vast vergaderde, gebeurt dat nog steeds: aan het Haagse Binnenhof. Op 16 oktober 1815 was de eerste Verenigde Vergadering van Eerste en Tweede Kamer in de oude balzaal van stadhouder Willem V. Precies tweehonderd jaar later zal er een bijzondere Verenigde Vergadering (in de Ridderzaal) zijn. En tot april 2016 is er een tentoonstelling en zijn er speciale rondleidingen in de Tweede Kamer.

Van Miltenburg: ‘We willen tonen wat hier gebeurt, hoe waardevol onze democratie is, hoe mensen hun werk doen, hoe aanraakbaar Kamerleden zijn. Hoe wij onze democratie vormgeven, is iets om trots op te zijn.’ Broekers: ‘Mede dankzij dat tweehonderdjarige parlementaire systeem hebben we een fantastisch land. Daarom zeggen we: mensen, kijk eens hoe we erbij zitten.’

De Kamervoorzitters hopen burgers warm te maken voor het jubileum, maar een koninklijke familie om de aandacht te trekken, zoals bij tweehonderd jaar Koninkrijk, hebben ze niet. Ze moeten het zelf doen. Van Miltenburg is als Tweede Kamervoorzitter meer in beeld dan Broekers. Toch wordt ook zij herkend ‘bij de Blokker’.

Van Miltenburg krijgt soms te horen dat ze zoveel op ­mevrouw Van Miltenburg lijkt. ‘Dat is ook niet zo gek. Dat ben ik ook,’ zegt ze dan. Ze woont in het kleine Zaltbommel, waar ze haar kennen. Ze zat er op zwangerschapsgym en stond aan de schoolpoort.

Rond het verjaardagsfeest trekken Eerste en Tweede Kamer samen op. Maar niet bij de kwestie die het hele Binnenhof beroert: het kabinetsplan om het hele complex vanaf 2020 voor minstens vijfeneenhalf jaar te sluiten voor renovatie.

‘In het rapport van Arcades staat zes jaar, en ik denk dat het minimaal zeven jaar wordt. Maar ik wil er helder over zijn, de renovatie is nodig,’ zegt Ankie Broekers, die rebelleert tegen het plan van minister Stef Blok (VVD) voor Wonen en Rijksdienst. Ze is niet overtuigd dat zulke lange sluiting van het Binnenhof nodig is.

Broekers: ‘Het heeft groot onderhoud ­nodig. En dat we er een jaar of anderhalf jaar uit moeten omdat de vloeren open liggen, prima, maar veel langer niet. Dat vind ik voor de symboolwerking niet goed.  En ik heb nog geen financiële onderbouwing ­gezien die toont waarom hier blijven en langer verbouwen 100 miljoen meer moet kosten. Het is niet zo dat we ons kamertje ­willen houden, of per se in de mooie zaal willen zitten, maar het Binnenhof is het symbool van de parlementaire democratie. Die zetelt nou eenmaal hier.’

Ook Van Miltenburg vindt renovatie noodzakelijk, al was het maar omdat de arbeidsomstandigheden niet conform de regels zijn die het parlement zelf mede heeft gemaakt. Maar een standpunt neemt ze niet in. ‘De Tweede Kamer moet nog over de ­renovatie debatteren. Maar dat er emoties leven bij veel Binnenhof­bewoners, bij bezoekers, de ijscoman en de ­gemeente Den Haag, is logisch. Nergens in de wereld is de politieke macht al zo lang op dezelfde plek geconcentreerd. Wel elke keer een andere macht, de Staten-Generaal,  de nationale vergadering, de twee Kamers.’

Overeenstemming

Gevraagd of het normaal is dat een parlement over zijn eigen behuizing beslist, zegt Van Miltenburg: ‘De minister heeft
er geld voor nodig en wij hebben budgetrecht. Uiteindelijk is het parlement over alle beslissingen de hoogste macht in dit land.’

Broekers onthult dat de Eerste Kamer vergeefs heeft geprobeerd om de minister te bewegen het renovatiebesluit een week of zes uit te stellen om met alle partijen overeenstemming te bereiken. In de achterkamertjes? ‘Nee helemaal niet, maar je kunt het beste samen optrekken,’ zegt Broekers.

Van Miltenburg: ‘Deze renovatie van het grootste monument van Nederland is een van de vele besluiten die we moeten nemen, zoals dat in de afgelopen tweehonderd jaar al gebeurde. Ook verbouwingen waren vaker aan de orde.’ Maar nooit werd het Binnenhof verlaten.

Van ­Miltenburg laat toch iets zien van haar visie: ‘Op oude foto’s zie je dat het in veel deplorabeler staat is geweest dan nu. De Ridderzaal heeft ooit op de nominatie gestaan om te worden gesloopt.’

Broekers: ‘Er is zelfs eens geopperd het hele Binnenhof te slopen.’ Terwijl Van Miltenburg popelt om het onderwerp af te sluiten – ‘dit zal onze viering niet overschaduwen’ – gaat Broekers nog even door. ‘Er wordt gezegd dat de leidingen niet deugen, dit klopt niet en dat klopt niet. Dan denk ik: hallo, waarom is dan nooit eerder onderhoud gepleegd?’

Draait het niet om gemis aan prestige als Kamerleden naar een anoniem stuk Den Haag moeten verkassen? Van Miltenburg, oud-journalist, maakt bezwaar tegen de vraag. ‘Ik heb al een paar keer gezegd dat de Tweede Kamer over de renovatie nog zijn standpunt moet bepalen.’ Broekers: ‘Het gaat niet om ons prestige. Absoluut niet.’

Brussel

Beide Kamervoorzitters krijgen het vanaf 1 januari druk met het Nederlandse voorzitterschap van de Europese Unie (EU) dat een half jaar duurt.

Van Miltenburg: ‘Er zit een parlementaire dimensie aan. We ontvangen parlementariërs uit heel Europa. Houden conferenties over energie, mensenhandel, hyperactuele onderwerpen.’ Broekers, relativerend: ‘Het blijven Poolse landdagen hoor, die bijeenkomsten met al die parlementen.’

Twee eeuwen geleden was er nog geen EU. De laatste decennia komt veel beleid via Brussel tot stand, zoals pas nog over de verdeling van duizenden migranten. Soms lijkt het alsof aan het Binnenhof nog slechts een soort gemeenteraad zetelt.

Van Miltenburg: ‘U zegt het tegen een oud-gemeenteraadslid. De Unie is een extra bestuurlijke laag die door de bevolking via de volksvertegenwoordiging wordt gecontroleerd. Ik ben dertien jaar Kamerlid. Toen ik begon, maakte Europa niet zo’n groot deel uit van het werk hier. Intussen is onze positie als nationaal parlement binnen de EU veranderd. Er is nauwere samenwerking met andere parlementen gekomen. De Kamer­agenda bevat trouwens nog altijd veel wetgeving die niet uit Brussel komt.’

De Eerste Kamer zag het belang van de Unie eerder in. Broekers: ‘Wij proberen al lang in een vroeg stadium invloed uit te oefenen op de ministers die naar Brussel gaan. Dat is dus niet een soortement gemeenteraadje spelen. Nee, wij oefenen invloed uit.’

Van Miltenburg: ‘In de Tweede Kamer wordt steeds meer gestemd over de boodschappen die we de ministers meegeven. We zeggen ook: nu je toch bij elkaar bent, moet je ook aandacht vragen voor, ik noem maar wat, het testen van medicijnen. Waarom moet elk land dat doen? Dat kunnen we toch Europees regelen. We zijn niet alleen meer reagerend, ook acterend, agenderend.’

Referendum

De Kamervoorzitters mogen het jarige parlementaire stelsel bewieroken, de buitenwereld is kritisch. Zo vinden de initiatiefnemers voor een referendum over het associatieverdrag tussen de EU en Oekraïne dat de bevolking geen invloed heeft op wat op Europees niveau wordt besloten. Van Miltenburg wijst op de voortdurende vernieuwing van de democratie.

‘Als er meer behoefte is aan democratie, komt dat op de een of andere manier op de Kameragenda.’ Broekers breekt in: ‘Kijk naar het vrouwenkiesrecht.’ Van Miltenburg: ‘Ja, daarom zitten wij hier überhaupt. Omdat mannen het gevoel kregen dat ze er niet meer omheen konden.’ Broekers: ‘Nou, ze werden wel ­gedwongen hoor.’ Van Miltenburg: ‘Ze hebben wel hun hand opgestoken, en dat geldt ook voor het referendum. Dat kan er komen omdat er een wet is die dit mogelijk maakt.’

Broekers juicht het toe dat de wet voor het raadgevend referendum, die pas 1 juli in werking trad, al zo snel wordt toegepast. ‘Dan weet je meteen hoe het werkt. Maar we moeten wel beseffen dat we in Nederland een representatieve democratie hebben. Zo zit ons staatsbestel in elkaar.’

Toch smeult het ook in eigen VVD-kring. De fractievoorzitters in Tweede en Eerste Kamer, Halbe Zijlstra en Loek Hermans, opperden al eens de opheffing van de senaat als die een doublure wordt van de Tweede Kamer. Hermans’ plan voor een staatscommissie werd gretig omarmd door premier Mark Rutte (VVD). ­Achtergrond is het ongemak van het kabinet, dat geen meerderheid heeft in de senaat.

Van Miltenburg: ‘Het is goed om een discussie die op straat wordt gevoerd over de werking van het Kamerstelsel, ook in een staatscommissie te voeren. Dat hebben wij ook met de afsplitsingen van fracties gedaan.’ Broekers: ‘Discussies op straat? Dan moet je ook het hele stelsel bekijken, de volksvertegenwoordiging, het partijstelsel, kiesdrempels. Als het erom gaat de Eerste Kamer afgeschaft te krijgen, wil ik eerst horen wat het probleem is. We hebben in vier jaar 999 wetsvoorstellen behandeld en er zijn er acht verworpen.’

Afgaand op de onenigheid over de renovatie en de staatscommissie, waarover al bijna een jaar wordt gebakkeleid, zou je niet zeggen dat de VVD aan alle touwtjes trekt. Waar is de coördinatie?

Broekers: ‘Wees maar blij. Stel je voor dat we het met elkaar regelden omdat de premier van die partij is, en de voorzitters van de Kamers. Nou dan is de democratie ver weg. Maar wij zijn allemaal zelfstandig denkende mensen.

‘De Eerste Kamer vertrouwt erop dat ik haar vertegenwoordig en niet de VVD. Hetzelfde geldt voor Anouchka in de Tweede Kamer. De meerderheid mag nooit zomaar zijn wil opleggen aan de minderheid. Dus als wij als VVD’ers zouden samenklonteren, wij regelen het wel even, dan zeg ik, wees maar blij dat het niet zo is.’

Nepparlement

Beide voorzitters zijn ordehand­havers in hun Kamer. Dat vergt alertheid. Toen PVV-leider Geert Wilders de Tweede Kamer als ‘nepparlement’ bestempelde, liet Van Miltenburg hem begaan.

‘In de Grondwet is vastgelegd, ook al tweehonderd jaar, dat Kamerleden in de vergadering mogen zeggen wat ze willen. De Kamer is de plek waar de degens worden gekruist.’

Broekers: ‘Behalve als iets buiten de orde is. Dat had ik in een betoog van een Kamerlid van dezelfde partij tijdens een onderwijsdebat. Die senator deed een oproep om het referendum te ­tekenen. Dat heb ik buiten de orde verklaard.’

Dan kan haar collega wel aan de gang blijven bij Marianne Thieme van de Partij voor de Dieren. ‘Ja, die eindigt elk betoog met de zin dat er een einde moet komen aan de bio-industrie,’ zegt Van Miltenburg.

‘Je kunt het ook niet met een schaartje knippen, zeg ik altijd. Het zou fijn zijn als de regels precies zouden zeggen: dit mag wel en dit niet. Maar in een debat is het handhaven van de orde mijn hoofdtaak. Wat ik altijd afweeg, is of het  helpt als ik ingrijp in een debat of niet.’

Van Miltenburg haast zich naar de plenaire zaal, waar ze een vergadering gaat voorzitten. Broekers heeft nog een momentje, pakt haar telefoon en toont een YouTube-filmpje. Het is Lucky TV op Prinsjesdag. In plaats van Leve de Koning horen we de Eerste Kamervoorzitter I’ve got the ­power roepen. Broekers ligt dubbel.

Elsevier nummer 41, 10 oktober 2015