De digitale munt bitcoin maakt spectaculaire koersstijgingen en -dalingen door. Vanwege de angst voor hackers is het vertrouwen in de munt volatiel en blijven de bitcoins een hoogst speculatieve investering.
Dit artikel verscheen op 20 april 2013 in weekblad Elsevier.
Na een wereldwijde media-storm de laatste weken, staat de bitcoin definitief op de radar van beleggers. De waarde van de virtuele munteenheid gaat over een bizarre achtbaan: de koers schiet dagelijks pijlsnel omhoog en omlaag – maar toch voornamelijk omhoog. Sinds begin dit jaar haalden bitcoin-eigenaren rendementen van enkele honderden procenten.
Nerveus
De nerveuze sfeer rond de bitcoin komt door de aard van de internetmunt. Bitcoin is in 2009 bedacht als alternatief voor munteenheden die door centrale banken worden gereguleerd. Bitcoins worden, buiten alle autoriteiten om, door de gebruikers zelf gegenereerd via internet om webtransacties mee te doen.
Er zijn geen toezichthouders die de inflatie en rentevoet sturen: de waarde van de munt is afhankelijk van de vraag. Het aanbod wordt strak geregeld door een onveranderlijk computeralgoritme.
Gouden gok
De eerste jaren kwam de vraag naar bitcoins vooral van internet-insiders, anarchisten en criminelen die het gebrek aan centraal toezicht wel zagen zitten. Maar de grote stijging van de laatste maanden toont aan dat ook investeerders buiten die milieus erop hebben ingezet. Voor de meesten is dat tot nu toe een gouden gok geweest.
Wie de grootste bitcoin-winnaars zijn, is niet te achterhalen, omdat er geen centraal registratiesysteem achter zit. Maar in Nederland zijn de investeerders in elk geval vaak jonge ondernemers, en mensen die veel tijd online doorbrengen.
Ook in de Nederlandse opsporingsbranche zit een opmerkelijk aantal bitcoin-investeerders. Zij volgen de munt al enkele jaren voor onderzoeken naar bijvoorbeeld witwassen en cybercrime. Zij zagen als een van de eersten de waardestijgingen die rond januari begonnen.
Onderzoekers
Een van hen is Pim Volkers (39), eigenaar van een forensisch onderzoeksinsituut. Hij investeert sinds januari in bitcoins en bezit inmiddels een hoeveelheid ter waarde van ‘enkele tienduizenden euro’s’. ‘Ik zag dat er meer vraag kwam, vooral uit Rusland. Ik dacht: als zíj daar actief in gaan handelen, gaat het groeien.’ En dat gebeurde. ‘Het lijkt zeker op een zeepbel, maar er is volgens mij wel degelijk een basisniveau van de vraag.’
Vastgoedonderzoeker José Roodhof (29) van de Amsterdam School of Real Estate is met vier bitcoins een wat bescheidener investeerder. ‘Ik las in januari over de bitcoin en dacht: dit wordt mijn Apple-moment.’ Binnen drie maanden maakte hij een winst van ruim 600 euro. De koers houdt hij nauwlettend in de gaten. ‘Het is een soort verslaving geworden. Ik check de koers elke twee uur wel even.’
Speculatief
Vwo-scholier en eigenaar van een weblog over de bitcoin René van Pelt (20) investeert al sinds eind 2012 voor hemzelf en een aantal vrienden in bitcoins. ‘Eigenlijk vinden we de extreme groei van de laatste tijd maar vervelend. Dat zorgt voor veel speculanten, en voor veel grotere onzekerheid over de waarde. Ik geloof zeker dat er een blijvende vraag is, maar ik ben bang dat de prijs nu een stuk hoger is dan hij moet zijn.’ Hij wil niet vertellen hoeveel bitcoins hij precies heeft, ‘uit vrees voor hackers’.
Dat is een reële vrees. Recente koersdalingen kwamen vooral doordat hackers inbraken in grote bitcoin-kluizen. In 2011 stortte de koers ook al eens in na een aantal hack-incidenten. De munt is volledig afhankelijk van vertrouwen. Vorige week bleek door een harde crash hoe volatiel dat vertrouwen is. Bitcoins zijn een hoogst speculatieve investering.
Veerkracht
Al is het wel zo dat de bitcoin behoorlijk veerkrachtig bleek bij recente hacks. Groot risico voor de bitcoin is een hacker die erin slaagt om het centrale algoritme (dat het aanbod regelt) te kraken. Dat is de bodem onder de virtuele munt.
Reden voor de recente stijging is echter niet alleen het feit dat het een lucratief gokspelletje is. Architect Koen Olthuis (42) kocht eind januari voor zo’n 10.000 euro aan bitcoins – sindsdien is de waarde meer dan vertienvoudigd. ‘Ik hoorde er via via over en las vervolgens een aantal boeken over monetair beleid en het geldsysteem. Ik vond de bitcoin meteen interessant.’
Hij ontwerpt met zijn bureau Waterstudio drijvende stadsvoorzieningen en woningen, bedoeld voor sloppenwijken in bijvoorbeeld Bangladesh. ‘Tot nu toe was betalen voor de bewoners erg lastig, omdat zij geen toegang hebben tot bankdiensten. Dat probleem is in één klap opgelost door de bitcoin.’
Minder fraude
Door contant geld om te ruilen voor bitcoins, hebben de bewoners voor het eerst toegang tot digitale overboekingen. ‘Het kan miljoenen mensen helpen aan hun eerste digitale portemonnee. Het is minder fraudegevoelig dan contant geld en verbetert investeringsmogelijkheden.’ Olthuis’ bedrijf accepteert ook zelf al betalingen in bitcoins.
Ook andere bedrijven doen dat – al is het wel vaak de vraag wat hen bezielt. Bedrijven die serieus werk maken van hun betalingsverkeer, hebben een stabiele munt nodig, niet een belegging die in een dag tijd zomaar de helft in waarde kan dalen.
Volg Servaas van der Laan en Wouter van Noort op Twitter