Wat bezielde Bernard Madoff?

07 januari 2014Leestijd: 5 minuten

Jetseticoon Bernard Madoff was een echte gentleman, geliefd en charmant. Vol ongeloof werd gereageerd toen bekend werd dat hij een van de grootste beurszwendelaars ooit was.

Dit artikel verscheen op 1 oktober 2009 in weekblad Elsevier.

Als Bernard Madoff in zijn vakantiehuis op Long Island verbleef, dineerde hij regelmatig bij Palm in East Hampton, een restaurant dat populair is onder rijke en bekende New Yorkers die het weekeinde op het schiereiland doorbrengen. De belegger was vaak in het gezelschap van familie of vrienden, en maakte rondjes langs de andere tafels.

Volgens de manager van het restaurant was Madoff heel vriendelijk. Wanneer de ruimte waar hij wilde zitten bezet was, wachtte hij geduldig tot er een tafel vrijkwam. Een charmante, onopvallende man, die het succes niet naar het hoofd was gestegen. Dat hij succesvol was, daarvan was iedereen overtuigd.

Tot 11 december vorig jaar althans. Die dag werd Madoff (70) opgepakt wegens mogelijk de grootste beleggingsfraude in de geschiedenis. Hij had aan zijn twee zoons Mark (44) en Andrew (42), die ook in zijn beleggingsbedrijf werkten, opgebiecht dat hij zijn klanten jarenlang via een ‘Ponzi-constructie’ had opgelicht voor het astronomische bedrag van 50 miljard dollar (nu zo’n 35 miljard euro). Via de Ponzi-constructie, een soort piramidespel, genoemd naar een Amerikaanse Italiaan die deze truc in de jaren twintig toepaste, krijgen beleggers hun rendement uitgekeerd met de inleg van beleggers die later instappen.

Gedupeerden

Voortdurend melden zich nieuwe slachtoffers. En dat zijn niet de eersten de besten. Banken, pensioenfondsen, goede doelen, hedgefondsen, universiteiten en rijke particuliere investeerders, onder wie beroemdheden als regisseur Steven Spielberg en acteur Kevin Bacon, werden de dupe.

Naast de vraag hoe Madoff zijn zwendel jarenlang ongemerkt heeft kunnen uitvoeren, overheerst bij velen die hem persoonlijk kenden ongeloof. Bernard Lawrence Madoff genoot in de financiële wereld als oud-topman van de technologiebeurs Nasdaq groot aanzien. Daarbuiten waren hij en zijn high school sweetheart Ruth actief in het openbare leven en gaf het echtpaar royaal aan goede doelen.

Madoff groeide op in een Joods gezin uit de lagere middenklasse in de New Yorkse wijk Queens. In 1960 voltooide hij zijn studie politieke wetenschappen aan het Long Island Hofstra College. Zijn eerste 5.000 dollar verdiende Madoff, een fanatieke zwemmer, als reddingswacht en installateur van sprinklerinstallaties. Met dat geld richtte hij in 1960 als 22-jarige zijn beleggingskantoor op: Bernard L. Madoff Investment Securities. Als een van de eersten had hij door dat de toekomst van de beurshandel lag in handelen via computerschermen. Mede hierdoor wist hij zijn bedrijf uit te bouwen tot een van de meest toonaangevende beleggingskantoren van Wall Street. Hij hielp de Nasdaq-beurs oprichten en werd er in de jaren negentig zelfs voorzitter van.

Madoff staat bekend als een familieman. Niet voor niets waren zijn broer Peter, zijn twee zoons en nicht Shana in de loop der jaren tot het bedrijf toegetreden. Pikant is dat Shana sinds 2007 is getrouwd met Eric Swanson, een voormalige medewerker van de Amerikaanse beurstoezichthouder SEC. Swanson was in 1999 en 2004 betrokken bij onderzoek naar Madoff, wat niets opleverde.

Hij bewoog zich met gemak in de jetsetkringen van Manhattan. En niet alleen daar. Hij was lid van diverse exclusieve golf- en countryclubs, waarvan het lidmaatschap in sommige gevallen enkele honderdduizenden dollars per jaar kost. Een ervan was de Palm Beach Country Club in Palm Beach, Florida. Op een steenworp afstand van de club had Madoff een huis van 9 miljoen dollar.

Bij dergelijke clubs wist Madoff, met zijn goede reputatie, tal van rijken zonder veel moeite zover te krijgen hun miljoenen bij hem te beleggen. De rendementen die hij uitkeerde, van 10 tot 13 procent, waren net zo stabiel als zijn golfhandicap van 9,8. Iedereen stond in de rij om bij ‘Bernie’ te beleggen, maar hij accepteerde lang niet iedereen. Door die exclusiviteit werd zijn beleggingsfonds alleen maar geliefder.

Engelachtige glimlach

De Nederlander Gerard Klein, eigenaar van een chemie- en farmaciebedrijf in Amsterdam, bezocht de Palm Beach Country Club in de jaren negentig enkele malen op uitnodiging van een bevriende zakenrelatie en zag daar Madoff aan het werk. ‘Een zeer charismatische man. Hij was duidelijk aanwezig, maar beslist geen schreeuwer. Rustig juist, met een engelachtige glimlach. Hij was een icoon, iemand over wie met ontzag werd gesproken. Opmerkelijk, aangezien iedereen daar rijk en succesvol is. Donald Trump liep er ook rond.’

In Palm Beach hebben verschillende klanten van Madoff hun volledige vermogen in rook zien opgaan. Zij moeten hun huis te koop zetten. De charmante Madoff bedonderde zelfs zijn beste vrienden. Textielmagnaat Carl Shapiro en zijn vrouw Ruth waren 48 jaar bevriend met Madoff en zijn vrouw. Ze waren altijd van de partij op verjaardagen, huwelijken en bar mitswa’s van de Shapiro’s. De 95-jarige Shapiro, die Madoff in de afgelopen jaren bij tal van rijke vrienden introduceerde, beschouwde Madoff als een zoon. Carl en Ruth Shapiro, bekende filantropen, verloren bijna een half miljard dollar. ‘Het voelt als een messteek in mijn hart,’ reageerde Carl Shapiro.

Grote vraag is wat Madoff bezielde. Om persoonlijk gewin lijkt het niet te gaan. Madoffs rijkdom kwam vooral tot uiting in zijn huizen. Hij heeft een appartement in het chique Manhattan, dat hij in 1990 kocht voor 3 miljoen dollar en dat nu zo’n 7 miljoen waard is. Daarnaast heeft hij een vakantiehuis met uitzicht op zee in Montauk op Long Island, met vijf slaapkamers en zeven badkamers. Naast het huis in Palm Beach is er een villa in de Zuid-Franse badplaats Antibes. Daar zou op dit moment ook zijn 17 meter lange jacht Bull liggen. Ook zou hij mede-eigenaar zijn van twee privévliegtuigen.

Goede werkgever

Maar verder was hij geen man van grote uitspattingen. Hij leefde comfortabel, maar niet exorbitant. Al zeventien jaar ging hij in Palm Beach naar dezelfde kapper, waar hij naast een knip- en scheerbeurt een pedicure en manicure kreeg. Zijn kapper omschreef hem tegenover persbureau Bloomberg als ‘een echte gentleman’.

Hij was goed voor zijn medewerkers, die hij altijd bij hun voornaam begroette. Na de nationale feestdag 4 juli nodigde hij altijd al het personeel uit voor een weekend in Montauk. Dan huurde hij een hotel in de buurt af. Er was een diner in de Montauk Yacht Club en de volgende dag een buffet op het strand.

Madoff was een gulle gever aan goede doelen. In 2006 overleed zijn neef Roger Madoff op 32-jarige leeftijd aan leukemie. Het jaar erop doneerde de familie Madoff 1 miljoen dollar aan een stichting die donoren zoekt voor beenmergtransplantaties, die levens van leukemiepatiënten kunnen redden. Ook schonken de Madoffs miljoenen dollars aan onderzoek naar lymfklierkanker, een ziekte die in 2003 bij zoon Andrew werd geconstateerd.

Bernard Madoff is onder elektronisch huisarrest geplaatst in zijn New Yorkse appartement. Hem wacht mogelijk twintig jaar cel. Uit de tuin van zijn huis in Palm Beach werd onlangs een beeld van 10.000 dollar gestolen. De onbekende dader heeft het beeld intussen terugbezorgd bij één van de clubs waarvan Madoff lid is. Met daarbij een briefje: Bernie, the Swindler. Lesson: return stolen property to rightfull owners. Ofwel: Bernie, de zwendelaar. Les: geef gestolen eigendom terug aan de rechtmatige eigenaars. Maar vooralsnog weet niemand waar die 50 miljard is gebleven.