Het ebola-virus woekert al maanden voort in West-Afrika. Duizenden bezweken aan deze bloederige koorts. Acht vragen en antwoorden over ebola.
-
Wat is ebola? Ebola is een virus dat hemorragische (bloedende) koorts veroorzaakt die meerdere organen in het lichaam aantast. De term hemorragisch (hema is het oud-Griekse woord voor bloed) geeft aan dat de koorts meerdere bloedingen door het lichaam veroorzaakt.
Vermoedelijk heerste het virus aanvankelijk alleen onder vleerhonden, maar in 1976 sloeg het voor het eerst over op de mens. Dit gebeurde in het huidige Congo, dat toen nog Zaïre heette, vlakbij de Ebola-rivier. Sindsdien is het virus meerdere keren opgedoken, maar de verspreiding was nog nooit zo uitgebreid als in 2014. - Waar komt ebola voor? De huidige ebola-uitbraak ontstond in december 2013 in het West-Afrikaanse Guinea. In maart 2014 werd het virus door artsen waargenomen. Kort daarop verspreidde ebola zich naar Liberia, Sierra Leone. Eind augustus werd het virus ook geconstateerd in Congo. Er zijn nog geen ebola-verspreidingen buiten West-Afrika waargenomen.
-
Hoeveel slachtoffers eiste ebola? Het ebola-virus is zeer dodelijk. Wie eenmaal is geïnfecteerd heeft minder dan 50 procent kans om het te overleven. Sinds de uitbraak van 1976 kwamen iets minder dan 3.000 personen om als gevolg van het virus.
De huidige uitbraak heeft 1.528 geregistreerde besmettingen opgeleverd, waarvan er 844 dodelijk bleken te zijn. In werkelijkheid ligt het dodental zeker boven de 1.500 doden. Veel families melden hun ebola-doden niet aan de autoriteiten uit vrees om het lichaam af te moeten staan. -
Hoe wordt het virus verspreid? Voor zover bekend kan alleen direct contact via ‘lichaamssappen’ het virus verspreiden. Dit gebeurt van dier-op-mens en van mens-op-mens. Je kunt het virus krijgen door besmet vlees te eten of door in contact te komen met bloed, zweet, urine of ontlasting van ebola-patiënten.
Het komt veel voor dat mensen die patiënten verzorgen zelf ook ziek worden. Zeker 120 medische verzorgers of artsen bezweken aan het virus. Het is erg onwaarschijnlijk dat het virus kan worden verspreid door niet-levende dragers of door de lucht. De kans dat een patiënt uit West-Afrika op het vliegtuig stapt en anderen besmet, is klein omdat voor overdraging echt direct contact moet plaatshebben. Maar vaak voelen patiënten zich al te zwak om überhaupt op een vliegtuig te kunnen stappen. -
Wat zijn de symptomen? Geïnfecteerde patiënten merken in eerste instantie niets. Na twee tot 21 dagen krijgen ze gebruikelijke koortsverschijnselen. Patiënten voelen zich zwak, krijgen spierpijn, hoofdpijn en een droge keel. Op dit moment kan het nog om een gewone koorts gaan, of om malaria of meningitis. Sommige patiënten krijgen rode ogen, de hik, pijn in borst en moeite om te ademen en slikken.
In de volgende fase krijgt de patiënt last van diarree en moet hij of zij veel overgeven. Nier- en leverfuncties vallen uit. In de laatste fase ontstaan er bloedingen in en uit het lichaam. Hier overlijdt de patiënt in veel gevallen aan. -
Is er een vaccin? Hoewel het virus al sinds 1976 voorkomt, zagen farmaceutische bedrijven er nooit eerder brood in om een goed vaccin te laten ontwikkelen. Er zijn wel experimentele vaccins in omloop, maar daarvan is de werking bij mensen nog niet officieel bewezen. Twee Amerikaanse artsen overleefden ebola nadat zij een experimenteel vaccin toegediend hadden gekregen. Het Amerikaanse Gezondheidsinstituut heeft 28 miljoen dollar beschikbaar gesteld voor een testprogramma om een goed serum tegen ebola te laten ontwikkelen. Intussen heeft een Canadees bedrijf een vaccin succesvol op apen getest.
Een andere optie is om bestaande medicijnen te gebruiken bij ebola-patiënten. Voordeel is dat deze medicijnen zijn getest en goedgekeurd voor gebruik op mensen. Het nadeel is dat het niet duidelijk is welke medicijnen geschikt zijn om ebola te bestrijden. Bijwerkingen die in het begin geen problemen opleveren, kunnen in een latere fase van ebola dodelijk zijn. -
Hoe wordt verspreiding tegengegaan? In het begin werden er lokale maatregelen genomen tegen ebola. De lichamen van slachtoffers werden, waar mogelijk, afgezonderd en verbrand. Maar veel families wantrouwen de autoriteiten en weigeren hun zieke familieleden af te staan. Er werden zelfs behandelcentra aangevallen door boze Afrikanen die hun familielid terugeisten. In de Liberiaanse hoofdstad Monrovia moest de politie barricades opwerpen en schoot het zelfs op woedende familieleden van ebola-patiënten. In West Point, Guinea bestormden inwoners een centrum waar ebola-patiënten werden verzorgd. Meerdere patiënten wisten bij de aanval te ontsnappen. Inwoners van sloppenwijken waar veel besmettingen voorkomen, worden vastgehouden in de wijk met hekken.
Omdat de ziekte zich bleef verspreiden, heeft de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) op 8 augustus een internationale noodsituatie voor de publieke gezondheid uitgeroepen. Dit betekent dat de 194 aangesloten landen extra alert zijn op het voorkomen van verdere verspreiding van het virus. Sommige luchtvaartmaatschappijen vliegen niet langer op landen met besmettingsgevaar. Op luchthavens worden reizigers uit West-Afrika gescreend op koortsverschijnselen en huisartsen wordt gevraagd patiënten met koorts te vragen of ze recent op vakantie zijn geweest.
In West-Afrika worden er drastischer maatregelen genomen. Zo gooide Liberia vorige maand al alle grenzen dicht. Op veel plekken ligt het openbare leven stil. In Nigeria gingen alle scholen tot oktober dicht. Delen van Freetown, de hoofdstad van Sierra Leone zijn afgesloten. Ambassades worden ontruimd en raden hun burgers aan de stad te verlaten. Maar vooral door gebrek aan medisch personeel, hygiëne en kennis blijft het virus zich op hardnekkige wijze verspreiden. -
Moeten wij ons zorgen gaan maken? De kans op een pandemie, een mondiale uitbraak, is vooralsnog gering. Daarvoor is het verspreidingsgevaar te klein. Volgens internist-infectioloog Martin Grobusch is het zelfs uitgesloten dat Nederland door een ebola-epidemie zal worden getroffen. Toch is het zaak om het ebola-virus zo snel mogelijk de kop in te drukken. Hoe meer besmettingen er zijn, hoe groter de kans is op mutatie van het virus.
De huidige variant van het virus is alleen overdraagbaar door direct contact met lichaamssappen, maar bij een gemuteerde variant kan dit anders zijn. Als ebola straks ook via de lucht, zoals bij de vogelgriep of SARS, of via speekseldeeltjes, zoals bij griep, wordt overgebracht dan is het uitbreken van een pandemie onafwendbaar. Voor wat u dan moet doen, kunt u het beste de films Pandemic en Contagion eens bekijken.