Het overleg in China over meer democratische rechten voor Hong Kong is ook belangrijk voor de kwestie Taiwan. Als China echt met Taiwan wil herenigen, dan moet het de wensen van Hong Kong serieus nemen.
Deze week vergadert in Beijing het permanent comité van het Nationaal Volkscongres. Dit is de belangrijkste groep wetgevers in China, al gebiedt de eerlijkheid te zeggen dat dit gezelschap van 150 congresleden niet snel iets zal beslissen dat tegen de wens van de partijtop ingaat.
Op de agenda staan onder meer wetten over reclame, veiligheid op het werk en verzekeringen. Maar veruit het belangrijkste onderwerp zijn de democratische hervormingen voor de speciale autonome regio Hong Kong.
Persvrijheid
In 1997 werd Hong Kong door het Verenigd Koninkrijk overgedragen aan China. Deel van de afspraken tussen Londen en Beijing was dat zijn inwoners voor tenminste 50 jaar hun bestaande burgervrijheden zou behouden.
Daarom genieten de inwoners van de voormalige kroonkolonie veel meer rechten dan hun nieuwe landgenoten op het Chinese vasteland, zoals persvrijheid en het recht van vereniging en demonstratie.
De Chinese leiders hebben toen ook toegezegd dat Hong Kong op termijn meer democratische rechten zou krijgen. Een deel van de inwoners van Hong Kong vindt dat nu de tijd is om die belofte na te komen.
Kiesrecht
Er komen verkiezingen aan voor het parlement en de hoogste bestuurder, zeg maar de burgemeester van Hong Kong.
De Chinese leiders zijn akkoord met algemeen kiesrecht voor de parlementsverkiezingen. En ook een vorm van algemeen kiesrecht voor de chief executive lijkt in kannen en kruiken. Maar Beijing wil hoe dan ook voorkomen dat een bestuurder wordt gekozen met wie het niet door één deur kan.
Loyaal
Daarom wil het een veiligheidsventiel inbouwen: een kiescommissie die de kandidaten selecteert waaruit de burgers van Hong Kong mogen kiezen. Belangrijkste vereiste: kandidaten moeten loyaal aan China zijn.
De pro-democratiebeweging in Hong Kong is bang dat burgers straks uit drie kandidaten mogen kiezen die allemaal hetzelfde programma hebben. Zij eisen dat politieke partijen en groepen burgers ook kandidaten naar voren kunnen schuiven.
Als China daar niet mee akkoord gaat, dreigt één van de pro-democratie-organisaties, Occupy Central, de komende maand met acties van burgerlijke ongehoorzaamheid.
Vooruitgang
Voor de vorm wordt er nog volop overlegd, maar alles wijst erop dat het standpunt van China’s leiders vastligt. En feit is dat de voorstellen een democratische vooruitgang betekenen, ook al gaan ze niet zover als veel inwoners van Hong Kong misschien willen.
Waarom lopen de Chinese leiders die gewend zijn aan absolute macht in deze kwestie op eieren? Allereerst is daar de situatie in China zelf. De partijtop geeft prioriteit aan economische hervormingen. Ze zeggen dat politieke hervormingen op dit moment onwenselijk zijn, omdat die economische veranderingen zullen vertragen of zelfs torpederen.
Uit een in augustus uitgelekt document voor de partijtop blijkt dat de leiders democratische hervormingen voorlopig uitsluiten. Het is daarom voor de politieke leiding vrijwel onmogelijk om aan de druk van pro-democratiegroepen in Hong Kong toe te geven, zonder aan de rest van China het signaal af te geven dat protest loont.
Vrijheden
Ook in die andere voormalige westerse kolonie die eind vorige eeuw aan China is overgedragen, Macao, groeit de roep om meer democratische vrijheden. Ook hier organiseren burgerrechtenorganisaties zich om bestaande vrijheden te behouden en nieuwe te bevechten. De hervormingen die in Hong Kong worden toegestaan, zullen ook in Macao worden geëist.
Maar misschien nog zwaarwegender is de kwestie Taiwan. President Xi Jinping heeft zich persoonlijk sterk gemaakt voor een spoedige hereniging. De Taiwanese bevolking is wantrouwig wat een hereniging voor hen zal betekenen.
Vooruitzicht
Als het China menens is om een hereniging met Taiwan binnen dit tijdsgewricht te bewerkstelligen, dan kan het de wens voor democratische vooruitgang in Hong Kong en Macao beter serieus nemen. Ook als het nu vrije kandidaatstelling niet wil toestaan, moet het verdere democratisering op termijn in het vooruitzicht stellen.
Maar het allerbelangrijkst is hoe Beijing omgaat met de onvermijdelijke teleurstelling bij de pro-democratiegroeperingen. Gaat het door met kinderachtige arrestaties van lastige burgeractivisten op gezochte gronden? En hoe zal het reageren op nieuw protest in de straten van Hong Kong?
Eén ding is zeker: als het Chinese garnizoen op demonstranten wordt afgestuurd, zal China niet alleen internationaal krediet verspelen, maar zal van toenadering tot Taiwan in de ambtsperiode van president Xi geen sprake meer zijn.