De Perzische tragedie als een leerschool voor Egypte

12 juli 2013Leestijd: 5 minuten

Het verhaal van de Amerikaanse inmenging in de Iraanse revolutie van 1979 leest als een Perzische tragedie. De onbekwaamheid van de Amerikanen luidde het tijdperk van de politieke islam in.

Esteghlal, onafhankelijkheid, was een van de kernidealen van het Iraanse volk tijdens de revolutie. Het Iraanse leger was ten tijde van de sjah te afhankelijk van Amerika. Op 4 januari 1979 vloog de viersterrengeneraal Robert E. Huyser naar Iran om de revolutie te stoppen. Een duistere missie. De Iraanse generaals legden hem uit dat de situatie uit de hand zou lopen als de sjah het land zou verlaten. Zij vroegen de Amerikaanse president Jimmy Carter om de sjah ervan te overtuigen in Iran te blijven. Waarom?

Rivier van bloed

Iran werd door één man geregeerd: de sjah. Sterker nog, de Iraanse staat bestond bij de gratie van één man: de sjah. Het Iraanse leger legde de eed van trouw af aan wederom één man: de sjah.

Toch vroegen de Amerikanen, met de steun van andere westerse landen, de sjah Iran te verlaten. De sjah, zoekend naar een uitweg, vroeg zijn generaals om een plan waarmee ze de revolutie konden beheersen. Het leger was bereid de revolutie te onderdrukken, terwijl de sjah op een Iraans eiland moest verblijven. De sjah vroeg het leger in te schatten hoeveel Iraniërs zouden omkomen bij een onderdrukkingsactie. Tienduizenden! Daarop zei de sjah: ‘Ik wil niet op een troon zitten, die op een rivier van bloed drijft.’

Respect

Generaal Huyser ging pas op 11 januari naar het paleis om de sjah te ontmoeten. Tijdens het gesprek kondigde de sjah zijn vertrek aan en legde hij Huyser uit dat hij zijn onderdanen niet massaal wilde afslachten:

‘Well, you really don’t understand.’ He went on, ‘Your Commander-in-Chief is different from me. I am a Commander-in-Chief who is actually in uniform, and as such, for me to give the orders that would have been necessary….’ He stopped and asked: ‘Could you, as Commander-in-Chief, give orders to kill your own people?’ I said: ‘Your Majesty, we are not talking about me, we are talking about you.’ At this point he changed the subject, and I never received an answer.

Wat een man! De sjah verdient ondanks al zijn misstappen respect. Hij was geen Saddam Hussein, en evenmin een Bashar Assad. Hij wilde zijn volk niet afslachten.

Overigens was het helemaal niet zeker of er echt tienduizenden doden zouden vallen. Tijdens de hele Iraanse revolutie kwamen namelijk uiteindelijk bijna 2200 burgers en militairen om.

Het Amerikaanse plan

Huyser vervolgde daarna zijn samenwerking met de vijf Iraanse generaals. In en buiten Iran was de Amerikaanse regering lang bezig om in gesprek te treden met de ayatollahs: ‘I again talked about trying to establish some relationship with Khomeini. I suggested that the US should take the initiative and work directly with him.’ De Amerikanen voerden in Parijs en Teheran daadwerkelijk gesprekken met een aantal belangrijke ayatollahs. Wat was eigenlijk het Amerikaanse plan?

De sjah zou Iran moeten verlaten. Het land zou door islamisten worden geregeerd en het door Amerika opgeleide leger moest na de machtsovername door Khomeini overeind blijven. Het Iraanse leger zou de islamisten desnoods met de dreiging van een staatsgreep in toom moeten houden.

Twee toekomstvisies op Iran

De sjah wist dit niet. Generaal Huyser zou met zijn goedkeuring het Iraanse leger loskoppelen van de persoon van sjah: command control programme. De sjah had slechts ingestemd met dit programma om militairen te leren op een zelfstandige wijze te opereren.

Wat vroeg de sjah aan zijn generaals? Generaal Gharabaghi, de chefstaf van de Iraanse strijdkrachten, zei tegen Husyer: ‘There is one thing we should tell you. The Shah ordered us to listen to you, to trust you, and to work with you.

Maar wat was de opdracht van generaal Huyser? ‘My instructions were that it was vital for Washington that Iran should have a strong and stable government friendly to the US.’

Er waren dus verschillende opvattingen en wensen over de toekomst van Iran: het Iraanse perspectief aangaande het verzelfstandigen van het leger om de revolutie te  kunnen stoppen en het Amerikaanse perspectief van erkenning van islamisten om ervoor te zorgen dat in Teheran geen anti-Amerikaans regime aan de macht kwam. Dit begreep Khomeini perfect. Khomeini voelde de overwinning.

Verschil met Egypte

Herkent u hier de situatie van Egypte? Exact dezelfde. Er is wel een groot verschil. Het Egypte van Mubarak kende dit probleem niet. Het Egyptische leger was namelijk niet wezenlijk, ideologisch en emotioneel gekoppeld aan Hosni Mubarak, maar aan het land Egypte.

Het Egyptische leger heeft in tegenstelling tot het Iraanse leger niet naar de Amerikaanse beleidsmakers geluisterd, maar op grond van hun patriottistische gevoelens gehandeld. Egypte, en niet de president van Amerika, stond voorop. Hoe ze dit met Amerikanen hebben gecommuniceerd, is nog niet duidelijk. Maar de Golfstaten begrepen het: ze hebben na de machtsovername door de militairen meer dan 12 miljard dollar aan steun toegezegd aan Egypte.

Perzische tragedie

En Iran? De Perzische tragedie ging in volle omvang verder. Op 16 januari 1979 verliet de sjah Perzië. Op 29 januari 1979 kopte de Sovjetkrant Pravda: ‘Amerika wil Huyser als vice-regent, om een coup d’etat te plegen’. Het volk keerde zich nog meer tegen Amerika. De militairen werden gezien als Amerikaanse handlangers. Op 4 februari keerde generaal Huyser met lege handen huiswaarts. Een paar dagen later vielen de kazernes in handen van de revolutionairen. De meeste Iraanse generaals met wie Huyser had gesproken, werden standrechtelijk geëxecuteerd. Iran viel dankzij de onbekwaamheid van de Amerikaanse president (toevallig ook nog een van Democratische huize) en de Amerikaanse beleidsmakers ten prooi aan islamofascisme. Het tijdperk van de politieke islam ving aan in het Midden-Oosten: terreur in naam van Allah.

Israel

Wat leren we hiervan? Geen enkele statelijke macht in het Midden-Oosten mag het welzijn en de toekomst van de natie in handen van westerlingen leggen. De Israëliërs begrijpen dit perfect: men moet de toekomst van zijn volk niet in handen geven van een paar idiote naïevelingen in het Pentagon of een ministerie van Buitenlandse Zaken in een Europese hoofdstad.

De Egyptenaren kunnen veel leren van de de Perzische tragedie. De rustplaats van de laatste sjah van Perzië is een symbolische waarschuwing aan Caïro: een triest graf in een vreemde grond.

PS: De informatie over Iran in deze blog is gebaseerd op verschillende studies en vrijgegeven documenten.