Klokkenluiders zijn eerzame burgers die wantoestanden in machtige organisaties aan de kaak willen stellen. Maar Julian Assange en Edward Snowden zijn geen klokkenluiders. Deze avonturiers zijn helemaal niet bezig met het redden van de democratie.
Assange en Snowden zullen we niet gauw vergeten. Maar de Amerikaanse soldaat Bradley Manning die alle geheime informaties aan Assange ter beschikking heeft gesteld, is al lang in de vergetelheid geraakt.
Hij brengt zijn leven door in een zwaar bewaakte Amerikaanse gevangenis. Door velen wordt hij als een groot verrader gezien. Zijn deze rebellen te beschouwen als klokkenluiders? Wat is een klokkenluider?
Verborgen
Een klokkenluider luidt de klokken over zaken die ten onrechte door de overheden of grote bedrijven verborgen worden gehouden. Een klokkenluider brengt zaken aan het licht die met corruptie, wanbestuur of machtsmisbruik te maken hebben. Daardoor willen ze organisaties en overheidsbestuur aan een strenge publieke controle onderwerpen.
Zo kwam de bouwfraude aan het licht doordat iemand zijn mond durfde open te doen waarmee hij voor het brede publiek het fraudemechanisme ontcijferde.
Hetzelfde geldt voor de corruptie binnen de instellingen van de Europese Unie. Ook daarover kwam een klokkenluider met onthullingen. In al deze gevallen ging het om eerlijke en onbaatzuchtige burgers die ergens bij de overheid of EU-instellingen in dienst waren.
Sympathie
De oprechte klokkenluiders hebben ook veel moeten lijden. Een organisatie is natuurlijk altijd machtiger dan een individu. Terecht hadden en hebben we sympathie en respect voor de klokkenluiders. Maar mogen we ook Assange en Snowden klokkenluiders noemen? Dat wordt moeilijk.
Assange heeft geen enkele wantoestand blootgelegd. Hij bracht diplomatieke en soms ook militaire berichten van Amerikaanse overheidsinstellingen in de openbaarheid, maar soms ook van andere westerse landen.
Het waren interessante berichten voor opiniemakers en analisten. Maar wat hebben we daarvan geleerd? Het waren de berichten van ambtenaren naar hun bazen!
Wat zouden we daarvan kunnen leren? Niet echt veel. Over Iran ben ik in die berichten niets tegen gekomen wat ik al niet wist. Assange is geen klokkenluider maar een narcistische gevaarlijke avonturier die ook nog met foute politici en regimes sympathiseert. Hij is bevriend met Hezbollah en het regiem van Venezuela. Dat zegt veel over hem.
Belang
Snowden is anders. Hij berichtte over een aantal zaken die wel relevant zijn voor de vrije samenleving. De activiteiten van de National Security Agency (NSA) bij het afluisteren en aftappen van Jan en alleman zijn natuurlijk van belang voor de vrije burgers.
En daardoor ontstaat nu een waardige discussie over de wetgeving in Amerika aangaande de privacy van onschuldige burgers. Maar het gaat hier vooral ook om de noodzakelijke controle op de spionageactiviteiten van de NSA. De democratische controle bleek niet afdoende te zijn.
Snowden heeft al gedeeltelijk gewonnen. Een presidentiële onderzoekscommissie die de surveillancepraktijken van de NSA heeft onderzocht, heeft de Amerikaanse president Barack Obama geadviseerd om het systematisch verzamelen van telefoongegevens van alle Amerikanen te beëindigen. Volgens deze commissie moet de NSA voor het verzamelen van telefoon- en internetgegevens van individuen eerst een rechter om toestemming worden gevraagd.
Oeps, het gaat niet om u, maar om de Amerikaanse burgers. U en ik mogen onbelemmerd worden afgetapt door de NSA. Dat vinden ze in de Verenigde Staten normaal.
Landverraad
Maar hoe zit het met andere gegevens die Snowden heeft openbaar gemaakt? Ze zijn niet echt relevant voor het functioneren van een vrije samenleving.
Daarbij denk ik aan het afluisteren van de Duitse bondskanselier Angela Merkel en paus Franciscus. Dat doen de buitenlandse diensten ook. Dit gedeelte van de door Snowden onthulde berichten, worden door de meeste Amerikanen terecht als landverraad beschouwd. Daarom kun je hier moeilijk van een klokkenluider spreken.
Voorbeeld
In een artikel getiteld ‘Red de democratie, doe als ons en word klokkenluider’ willen een paar oud-medewerkers van FBI, en inlichtingendiensten dat iedereen een klokkenluider wordt. Ze maken echter een groot fout: zij zijn geen klokkenluiders en wie hun voorbeeld gaat volgen, zal waar dan ook als landverrader worden gezien. Hebben zij met hun daden de democratie gered?
Waarom zoekt Julian Assange – als hij de democratie wilde redden – dan bescherming bij een aantal ondemocratische regimes die het recht op vrije meningsuiting niet kennen? Men kan eerder beweren dat Julian Assange juist de democratische landen in gevaar wilde brengen.
Gevaar
En dat is precies wat hij deed. Door zijn onthullingen kwamen duizenden Afghanen die voor de NAVO werken in gevaar. Assange is een vijand van democratie en democratische landen. En Snowden?
Edward Snowden zit in Moskou. Eigenlijk wil hij naar Cuba gaan. Nogmaals: een deel van onthullingen van Snowden zijn wel van belang voor een democratische samenleving. Desalniettemin is ook Snowden niet bezig om de democratie te redden. Hij wil zichzelf redden en daarvoor vraagt hij bescherming aan tirannen en ondemocratische regimes.
Een klokkenluider is een eerzame gewetensvolle burger die in alle dapperheid de klokken heeft geluid om onze ogen te openen voor een specifieke wantoestand. Voor wie heeft Assange de klokken geluid? Voor Poetin? Voor het Venezolaanse regime?
Moraal van het verhaal: verwar de landverraders en avonturiers niet met klokkenluiders.