2019 belooft bewogen jaar te worden voor Brussel

Van 23 tot 26 mei is het zover. Dan worden de verkiezingen voor het Europees Parlement gehouden. Dat komend jaar een belangrijk jaar wordt voor de Europese Unie, staat nu al vast. Met de Brexit in maart, verkiezingen in mei en een ambitieuze Merkel die samen met Macron voor een sterkere unie pleit, zijn dit de vier grootste uitdagingen voor Europa in 2019.

De Brexit, als die er gaat komen

De Britten gaan rollebollend met elkaar over straat, maar 29 maart moet het zover zijn. Dan verlaat het Verenigd Koninkrijk de Europese Unie. Het is voor het eerst sinds de oprichting van de Unie dat een lidstaat de deur achter zich dichttrekt.

Hoe de Britten gaan vertrekken, is nog onduidelijk. Er ligt een akkoord tussen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk, maar daarmee moet het Britse parlement nog  instemmen. In de week van 14 januari vindt de stemming daarover plaats. Aanvankelijk zou er in december worden gestemd, maar toen er te weinig steun voor het akkoord bleek te zijn, trok Theresa May de stemming in.

Of de conservatieve premier over twee weken wel genoeg steun heeft, is maar de vraag. Bij de bekendmaking van de nieuwe datum voor de stemming herhaalde zij dat de Britten drie keuzes hebben. Akkoord gaan met haar deal, een Brexit zonder akkoord of een langer verblijf in de Europese Unie.

Europese verkiezingen in mei

Nederland gaat als een van de eerste landen naar de Europese stembus. Op 23 mei kan er worden gestemd op kandidaten voor het Europees Parlement. De gehele verkiezing duurt tot 26 mei, wanneer onder meer België naar de stembus gaat.

De verhoudingen in het Europees Parlement zullen hoe dan ook veranderen. Het aantal zetels in het Europees Parlement daalt van 751 naar 705. Nederland profiteert van die herverdeling. De Nederlandse vertegenwoordiging in Brussel groeit van 26 parlementariërs naar 29. Partijen kunnen in mei dus zetelwinst claimen, terwijl hun aandeel in het totaal aantal stemmen afgenomen kan zijn .

De vraag is of de verkiezingen de Europese verhoudingen aanzienlijk gaan veranderen. Waarschijnlijk krijgt het liberale ALDE, waartoe D66 en de VVD behoren, een flinke boost. En Marche!, de partij van de Franse president Emanuel Macron, wil samenwerken met die fractie.

Waarschijnlijk blijven de christen-democraten van de EVP de grootste in het Europees Parlement, waardoor de Duitser Manfred Weber grote kans heeft om Jean-Claude Juncker op te volgen als voorzitter van de Europese Commissie. Weber is de zogenoemde Spitzenkandidat van de christen-democraten. Die kandidaat wordt door de partijen voorgesteld als voorzitter van de Europese Commissie.

Bij de weinig kansrijke groene partijen is de Nederlander Bas Eickhout van GroenLinks een van hun twee Spitzenkandidaten. Huidig tweede man in de Europese Commissie, PvdA’er Frans Timmermans is de Spitzenkandidat voor de sociaal-democraten.

Doorbraak van de nationalistische partijen in het parlement

Dat de traditionele partijen al voorsorteren op het aanleveren van een mogelijke voorzitter van de Europese Commissie, wil niet zeggen dat de zaken al gedaan zijn. Naar verwachting zullen er ook nieuwe rechts-nationalistische partijen in het Europees Parlement verkozen worden. Zo zal het Spaanse Vox, dat in december een grote overwinning behaalde bij regionale verkiezingen, ook meedoen aan de Europese verkiezingen.

Vanuit Nederland maakt Forum voor Democratie grote kans op zetels in het Europees Parlement. Voormalig columnist van Elsevier Weekblad en de Volkskrant Derk-Jan Eppink is in Brussel lijsttrekker namens de partij van Thierry Baudet. Eppink kan in mei zijn rentree in het Europees Parlement maken, waarin hij van 2009 tot 2014 voor het Vlaamse Lijst Dedecker zitting had.

Willen de nationalisten een vuist maken in Brussel, dan zal er een einde moeten komen aan de onderlinge verdeeldheid. Zo zitten de Nederlandse PVV en het Franse Front National samen in een Europese coalitie, terwijl de partij Fidesz van de Hongaarse premier Viktor Orbán nog bij de christen-democratische fractie in het Europees Parlement is aangesloten. De Italiaanse Vijfsterrenbeweging zit bij nog een andere Europese fractie.

Merkel en Macron willen ‘robuustere’ Europese Unie

2018 was geen gemakkelijk jaar voor Angela Merkel. Na de Duitse verkiezingen in 2017 werd na lang formeren in 2018 een nieuwe coalitie gevormd tussen de sociaal-democratische SPD en Merkels christen-democraten van de CDU en CSU. Dat die coalitie niemands voorkeur had, straalt ook af op Merkel. Tijdens regionale verkiezingen leed haar CDU grote verliezen.

Maar Merkel herpakte zich later in het jaar. Sinds zij haar laatste termijn als bondskanselier bekendmaakte en het afscheid als partijvoorzitter, kan zij zich focussen op een van haar laatste doelen: de hervorming en versterking van de Europese Unie. In haar nieuwjaarstoespraak beloofde Merkel zich in te zetten voor een ‘robuustere’ Europese Unie. Ze vroeg het Duitse volk ervoor te zorgen dat de EU een ‘project van vrede, vooruitgang en veiligheid’ blijft, ook na de Europese verkiezingen.

In haar missie de EU te hervormen, vindt zij steun bij de Franse president Emmanuel Macron. Ook hij is politiek flink gehavend na de protesten van de gele hesjes, maar weet niet van opgeven. In zijn nieuwjaarstoespraak zei Macron met een ‘hernieuwd Europees project’ te komen. Hoe dat eruit zal zien, en of Merkel dat zal steunen, zal de komende maanden blijken.