Tien jaar geleden begon actiegroep Kick Out Zwarte Piet met protesteren tegen de klassieke Zwarte Piet. Anno 2021 is het sentiment over het uiterlijk van de assistent van Sinterklaas flink omgeslagen. Ook het coronavirus heeft een grote invloed op de vieringen. Vier vragen en antwoorden over het Sinterklaasfeest van komend weekeinde.
1.Hoe wordt Sinterklaas dit jaar gevierd?
Vorig jaar werd Sinterklaas wegens de coronamaatregelen voor thuisbezoek door veel mensen noodgedwongen online gevierd. Dit jaar ziet het ernaar uit dat mensen thuis pakjesavond meer gezamenlijk gaan vieren, ondanks de verscherpte coronamaatregelen. Mensen hebben behoefte aan samenzijn. Ook de Sintboekingen zaten dit jaar al vroeg vol.
Lees ook de column van Liesbeth Wytzes: Laat Sinterklaas nu maar weer met rust
De tweedeling tussen mensen die wel en niet zijn gevaccineerd tegen het coronavirus lijkt bij de Sinterklaasvieringen geen grote rol te spelen. Volgens een peiling van EenVandaag geven vier op de tien ondervraagden expliciet aan op pakjesavond geen onderscheid te maken tussen gevaccineerden én ongevaccineerden. Wel doen de meeste mensen voorafgaand aan de gezellige bijeenkomst een coronatest. Van de ondervraagden gaf 3 procent expliciet aan pakjesavond alleen met gevaccineerden te willen vieren.
De Sint bleef volgens Trouw dit jaar welkom op de basisscholen, maar wel met mondkapje. Ook moest hij gevaccineerd of getest zijn. Kinderen kwamen niet op schoot om de anderhalve meter te waarborgen, en enkele scholen kozen ervoor om de goedheiligman alleen buiten of online te ontvangen.
2. Hoe zagen de intochten er dit jaar uit?
Bij de landelijke intocht op 13 november was het publiek net als vorig jaar niet welkom. Daarom werd de locatie vooraf niet bekendgemaakt. De Sint kwam met zijn boot aan in de fictieve plaats Zwalk en werd verwelkomend door een aantal burgemeesters en kinderen bij het Grotepietenhuis, bij Paleis Soestdijk. De Sinterklaasintochten in Leeuwarden en Utrecht gingen dit jaar niet door. Niet vanwege corona, maar om mogelijke protesten. In Alkmaar en Breda werd gedemonstreerd door anti-islambeweging Pegida en Kick Out Zwarte Piet.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Bij een aantal intochten was het verplicht om een QR-code te kunnen laten zien. In Rotterdam was dat alleen op de route tussen de Willemskade en het Willemsplein. Ook in Dordrecht was een coronapas verplicht. Daar was geen traditionele intocht, maar een besloten feest. In Harderwijk, Almelo en Amersfoort werden Sinterklaasactiviteiten geschrapt en reed de Sint per koets of auto door de stad. Op die manier werden te grote samenkomsten van mensen voorkomen. In Amsterdam werd de intocht een dag later georganiseerd. De goedheiligman trok niet met paard door de stad, maar met een rondvaart door de grachten.
3.Wat heeft actiegroep Kick Out Zwarte Piet afgelopen tien jaar veranderd aan het Sinterklaasfeest?
De voorstanders van Zwarte Piet zien het als een bedreiging van de Nederlandse traditie en vrezen dat het kinderfeest verpest wordt. De tegenstanders zien het juist als discriminerend. In 2014 werd de roetveegpiet voor het eerst geïntroduceerd in Amsterdam, toen nog als aanvulling van de traditionele Zwarte Piet. De publieke omroep begon dat jaar geleidelijk met het aanpassen van de pietkleur. Sinds 2019 is er geen enkele Zwarte Piet meer te zien bij de omroep. De geleidelijke verdwijning van de traditionele Zwarte Piet veroorzaakte veel woede.
Sinterklaasintochten worden sindsdien gekenmerkt door demonstraties van voor- en tegenstanders. In november maakte het Openbaar Ministerie (OM) bekend dat Sinterklaas tijdens de landelijke optocht van 2019 in Apeldoorn een kogelwerend vest droeg. Dat besloot het OM omdat de goedheiligman zich ernstig bedreigd voelde nadat een man in zijn Twitter-bio schreef: ‘snipet ook graag Sinterklazen’.
De verdachte had in de bio van zijn Twitter account staan : ‘ snipet ook graag Sinterklazen.’ Sint voelde zich hierdoor bedreigd en droeg bij de intocht in Apeldoorn een kogelwerend vest
— OM Oost-Nederland (@OM_OostNL) November 22, 2021
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
In 2015 stapte warenhuisketen HEMA over op de roetveegpiet. RTL maakte die overstap een jaar later. Sinds september 2020 is het onmogelijk om via Bol.com producten met afbeeldingen van Zwarte Piet te kopen. De naam ‘Zwarte Piet’ is veranderd naar ‘Piet’. De webshop verkoopt nog pietenkostuums, maar zonder zwarte pruik, molensteenkraag of opvallende gouden oorbellen. Anderskleurige pieten zijn nog wel toegestaan, alleen de ‘zwarte’ niet meer. Positieve berichten over de klassieke Zwarte Piet zijn ook niet meer welkom op Facebook en Instagram. Berichten van tegenstanders, neutrale berichten en nieuwsberichten erover zijn nog wel toegestaan. In 2020 kwamen er op vrijwel geen enkele basisschool Zwarte Pieten meer. Zij zijn vervangen door de roetveegpiet. Op ongeveer de helft van de scholen was dat voor het eerst, bleek uit een steekproef van de Volkskrant.
4. Is er nog draagvlak voor Zwarte Piet?
Dat lijkt steeds meer af te nemen, bleek uit de peiling van I&O Research van december 2020. Het onderzoek wordt elke twee jaar uitgevoerd. Tijdens het vorige onderzoek in 2018 vond 65 procent nog dat Zwarte Piet moest blijven. In 2020 was dat nog 39 procent. Iets meer dan de helft wilde niet dat het uiterlijk verandert, maar kon leven met een mix van verschillende soorten pieten. Volgens het onderzoek zijn vooral de 65-plussers van mening veranderd. In 2018 was nog 62 procent voor Zwarte Piet. In 2020 nog 44 procent. Vooral hoger opgeleiden wilden een verandering van het uiterlijk, maar inmiddels is de helft met een lagere opleiding het daar ook mee eens. Tweederde van hen was in 2018 nog tegen.
Uit het opiniepanel van dit jaar van EenVandaag bleek dat 46 procent de roetveegpiet een redelijk alternatief vond. Eenderde – net als vorig jaar – wilde dat het uiterlijk aangepast wordt. 56 procent wil dat niet. De actualiteitenrubriek doet sinds 2013 onderzoek naar het draagvlak en ziet dat de verschuiving steeds groter wordt. In 2020 was de afname van dat draagvlak het grootst, vermoedelijk onder invloed van de Black Lives Matter-protesten. Zeven van de tien Surinaamse of Antilliaanse ondervraagden zagen de roetveegpiet als goede vervanging.
De deelnemers die vrezen dat de traditionele piet verdwijnt, zien de roetveegpiet als het meest voor de hand liggend als tussenoplossing. Het lijkt er dus op dat we in de toekomst geen Zwarte Pieten meer zien, maar roetveegpieten.