VVD wil landelijke patseraanpak: ‘Richt je op de foute rolmodellen’

In Rotterdam gebruikt de politie al enige tijd de zogenoemde patseraanpak. Burgers die niet kunnen verklaren hoe ze aan dure spullen als een auto of jas komen, kunnen worden opgepakt. De VVD wil deze Rotterdamse methode van de politie toevoegen aan het landelijke beleid. Vier vragen over de omstreden aanpak.

Wat is de ‘patseraanpak’?

Bij de ‘patseraanpak’ worden meest jongeren gecontroleerd op het bezit van dure spullen. Het achterliggende idee is dat een specifieke groep veel waarde hecht aan bijvoorbeeld merkkleding, maar meestal geen inkomen heeft om dit te financieren en zich daarom laat verleiden tot criminaliteit. Door te controleren waar de spullen vandaan komen en hoe zij zijn betaald, hoopt de politie burgers op te pakken die in het criminele circuit zitten.

Het idee van het afpakken van dure spullen komt van een agent in de Rotterdamse wijk Delfshaven. In de stad is criminaliteit onder jongeren al jaren een probleem. Om duidelijk te maken dat misdaad niet loont, moeten ‘verdachte’ Rotterdammers zich daarom sinds begin 2018 verantwoorden voor hun dure spullen.

Ook houdt de gemeente maandelijkse controle-acties. In samenwerking met de douane en Belastingdienst houdt de politie bestuurders van dure auto’s aan. Bij deze acties neemt de politie vaak tientallen wapens en grote hoeveelheden drugs en geld in beslag.

In een interview met Elsevier Weekblad zei Vincent Karremans, fractievoorzitter van de VVD in Rotterdam, dat de aanpak helpt omdat het jongeren hun materiële statussymbolen afneemt. ‘Vooral in de Marokkaanse en Turkse hoek, en ook de Antilliaanse, is het belangrijk om te pronken met dure spullen. Je moet de rolmodellen in zulke buurten, die dure jassen dragen, dikke auto’s rijden en geld verbrassen in shishalounges, keihard aanpakken.’

Wie pleiten voor de aanpak en waarom?

Vandaag spreekt de Tweede Kamer over de begroting voor Veiligheid en Justitie. De VVD zal minister van Justitie en Veiligheid Ferd Grapperhaus (CDA) ertoe oproepen om met burgemeesters te praten over invoering van de Rotterdamse aanpak.

VVD-Kamerlid Dilan Yesilgöz wil, net als Karremans, dat de politie zich gaat richten op de foute voorbeelden, de ‘rolmodellen’. ‘Van die jochies die al heel veel geld verdienen met criminaliteit, in auto’s rijden die ze anders nooit zouden kunnen betalen. Die jassen hebben van 2.000 piek,’ zegt Yesilgöz tegen RTL.

Yesilgöz hoopt dat het kabinet inziet dat het tijd is voor een ferme aanpak. ‘Andere partijen denken dat we de luxe hebben om met elkaar te kunnen filosoferen over hoe we de georganiseerde misdaad kunnen aanpakken. We moeten gewoon laten zien dat misdaad niet loont.’

Waarom is de aanpak zo omstreden?

Belangrijk punt van kritiek is dat de patseraanpak leidt tot etnisch profileren. Gevreesd wordt dat bestuurders van dure auto’s uitsluitend op basis van hun uiterlijk worden aangehouden. Volgens tegenstanders van de patseraanpak is niet op afstand te zien hoe iemand zijn geld verdient. Te snel worden conclusies getrokken die niet op feiten berusten.

Bijvoorbeeld: een in pak geklede man uit het Gooi in een Ferrari is minder snel verdacht dan een jongen van rond de twintig uit Rotterdam-Zuid, die op een nieuwe Vespa rijdt. En dat, terwijl de zakenman zijn Ferrari rustig te danken kan hebben aan witwassen en de jongen zijn Vespa aan lang sparen met het geld verdiend met zijn bijbaantje.

In het Reformatisch Dagblad zeggen linkse partijen niets te voelen voor de patseraanpak. De SP liet tijdens het Islamdebat in 2018 weten dat zowel burgemeester van Rotterdam Ahmed Aboutaleb als de Rotterdamse politietop toegaf dat ook politieagenten kunnen discrimineren. De SP wil dat politieagenten gaan vastleggen waarom ze iemand aanhouden, om zo etnisch profileren tegen te gaan.

Een lid van D66 stelt dat de patseraanpak etnisch profileren alleen maar in de hand werkt.

Ook GroenLinks vindt dat dergelijke aanhoudingen alleen kunnen bij een gerede verdenking, en dus niet alleen op basis van uiterlijk of automerk.

Wat ging er al mis in het verleden?

In mei 2016 werd zanger/ rapper Typhoon in Zwolle op straat aangehouden. Dat gebeurde op basis van zijn dure auto en huidskleur. De politie ontkende dit niet en bood hiervoor later excuses aan, zo meldde RTL-nieuws.

Sommige agenten verdedigden de aanhouding door te stellen dat er niks mis is met etnisch profileren, zolang feiten de aanhouding ondersteunen, maar hun hoogste baas, Ard van der Steur, minister van Veiligheid en Justitie in het tweede kabinet-Rutte, bood na de aanhouding publiekelijk zijn excuses aan aan Typhoon. Hij stelde voor dat de rapper op de politie-opleiding wat meer begrip zou kunnen kweken voor het onderwerp discriminatie onder politieagenten.

Sommige agenten zagen het excuus van de minister als ‘een trap na’, omdat zij de rapper niet anders zouden hebben behandeld dan wie dan ook. Andere politieagenten bleken weer geschokt over de reactie van deze politieagenten. De Nationale Politie liet naar aanleiding van deze discussie aan NRC Handelsblad weten dat agenten die zich ongepast hadden uitgelaten, een gesprek konden verwachten met hun leidinggevende.

Niet lang na de aanhouding van Typhoon werd ook Feyenoord-doelman Kenneth Vermeer aangehouden. Samen met zijn neefje legden ze het moment op film vast.

De opiniesite van BNNVARA gaat in op verschillende argumenten om het etnisch profileren te legitimeren. Zo zouden mensen met een niet-westerse achtergrond ‘overtegenwoordigd zijn in de criminaliteitscijfers’. Uit onderzoek van Amnesty International blijkt echter dat vooral de verhouding tussen het aanhouden van blanke en van getinte mensen scheef ligt. Etnische minderheden worden er bij politiecontroles verhoudingsgewijs vaker uitgepikt dan blanke Nederlanders.