Het is donderdag opnieuw een spannende dag voor aankomend voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen (CDU). Het Europees Parlement stemt over drie nieuwe EU-Commissarissen uit Hongarije, Frankrijk en Roemenië. Krijgt ze haar Commissie nu wel rond? 

Wie zijn de nieuwe Commissarissen?

De schijnwerpers zijn vandaag gericht op de Hongaar Olivér Várhelyi, de Fransman Thierry Breton en de Roemeense Adina-Ioana Valean. Alle drie hopen ze een eerder afgewezen kandidaat op te volgen.

Olivér Várhelyi

Olivér Várhelyi is de nieuwe kandidaat voor de portefeuille Nabuurschap en Uitbreiding, nadat zijn voorganger László Trócsányi werd afgewezen onder andere om zijn nauwe banden met de Hongaarse premier Viktor Orbán. De premier wordt verweten de rechtsstaat in zijn land uit te hollen. Trócsányi was een bondgenoot van de premier. Dat maakt hem volgens de Juridische Commissie van het Europees Parlement omstreden.

Opvallend is dat de nieuwe kandidaat Várhelyi, de huidige Hongaarse EU-ambassadeur, wordt gezien als Orbáns ‘man in Brussel’. De vraag is of Várhelyi wel in staat is om te beoordelen of kandidaat-lidstaten aan EU-standaarden voldoen. Tijdens de hoorzitting donderdag deed hij niet veel moeite om afstand te nemen van Orbán.

Thierry Breton

Ook de Fransman Thierry Breton moet van goeden huize komen, wil hij donderdag de hoorzitting doorkomen en de portefeuille Interne Markt op zich mogen nemen. Hij is de tweede kandidaat die is aangedragen door de Franse premier Emmanuel Macron, nadat het Europees Parlement Sylvie Goulard had afgewezen na twee zwakke optredens bij de hoorzittingen.

Al voor Bretons hoorzitting was er veel te doen om Macrons keuze voor de oud-minister van Financiën. Breton was de afgelopen tien jaar directeur van het grote IT-bedrijf Atos. Ondanks dat hij daar direct stopte en al zijn belangen van de hand deed, is het Europees Parlement bevreesd voor belangenverstrengeling.

Adina-Ioana Valean

De derde kandidaat-Commissaris die donderdag een vragenvuur moet doorstaan, is de Roemeense Adina-Ioana Valean. Zij is aangedragen voor de portefeuille Transport. Haar landgenoot Rovana Plumb werd eerder afgewezen omdat ze een lening van 168.440 euro niet kon verantwoorden.

Waarom heeft Von der Leyen het zo moeilijk?

Met drie afgewezen kandidaten voor een post in de Europese Commissie zit het Von der Leyen niet mee. Niet alleen moest ze de datum waarop de nieuwe Commissie aan het werk zou gaan, 1 november, opschuiven, ook de beloofde balans tussen mannen en vrouwen kan de Duitse niet nakomen.

Bij haar benoeming beloofde Von der Leyen dat er net zoveel vrouwen als mannen Europees Commissaris zouden worden. Inmiddels zijn twee vrouwelijke kandidaten, Plumb en Goulard, afgewezen. Als het Europees Parlement hun vervangers goedkeurt, bestaat de nieuwe Commissie uit twaalf vrouwen en vijftien mannen. Terwijl de belofte voor een gelijk aantal mannen en vrouwen Von der Leyen uiteindelijk voldoende steun opleverde om als voorzitter aan de slag te gaan.

Ook moest Von der Leyen de namen van enkele portefeuilles aanpassen. De Griek Margaritis Schinas gaat de Europese manier van leven niet ‘beschermen’, maar ‘promoten’. De naam van de portefeuille kreeg kritiek omdat Schinas ook migratie- en asielbeleid gaat doen. Dat zou volgens veel europarlementariërs de indruk wekken dat Europa beschermd moet worden tegen mensen van buitenaf.

Opvallend is dat Von der Leyen de wijziging woensdag bekendmaakte, vlak voor de hoorzitting van donderdag. Veel sociaal-democraten uitten afgelopen dagen kritiek op de Franse kandidaat Breton om zijn achtergrond bij Atos, terwijl ook hij zich hard maakte voor de naamswijziging van de portefeuille. Von der Leyen lijkt met deze zet de sociaal-democraten iets tegemoet te komen, in de hoop dat ze in ruil milder zijn voor Breton.

Komt er ook een Britse EU-Commissaris?

Een ander probleem voor Von der Leyen, is dat er geen Britse Europees Commissaris is. Het Verenigd Koninkrijk is, door nieuw uitstel van de Brexit, tot 31 januari officieel lid van van de Europese Unie en is daarmee verplicht alsnog een Commissaris te leveren.

Donderdagochtend liet de Britse premier Boris Johnson weten dat hij geen Commissaris wil aandragen voor de nationale verkiezingen op 12 december. Het is dus de vraag of Von der Leyen wel op 1 december kan beginnen met de nieuwe Commissie.

Een woordvoerster van de Commissie zei donderdagmiddag dat Von der Leyen ook zonder de Britten aan de slag wil. ‘We bekijken alle opties, maar hebben nog geen besluit genomen over de volgende stappen. Dit is een uitzonderlijke en ingewikkelde situatie die nog nooit is voorgekomen.’

De Britten lieten weten dat zij ‘de voortgang van het werk in de EU niet willen belemmeren’. De Europese Commissie kan een inbreukprocedure tegen de Britten beginnen om af te dwingen dat zij een Commissaris leveren. Het is niet duidelijk of dat ook gebeurt.

Wat is de rol van Frans Timmermans?

Intussen is Europees Commissaris Frans Timmermans (PvdA) tijdelijk de baas van de Europese Commissie. Hij is eerste vicevoorzitter en vervangt de voorzitter van de Commissie Jean-Claude Juncker die op 11 november een slagaderoperatie moest ondergaan. Juncker zou officieel tot 1 november aan het roer staan, maar zijn termijn loopt uit door de moeizame totstandkoming van de nieuwe EU-ploeg.

Timmermans moet ook wachten tot de nieuwe Commissie onder Von der Leyen rond is. Hij blijft de komende vijf jaar aan als Commissaris. Hij krijgt de portefeuille Green Deal, een programma om Europa groener te maken. Daarnaast wordt hij uitvoerend vicepresident.