Mét Zwarte Piet méér winkelomzet

09 oktober 2019Leestijd: 8 minuten
Zwarte Piet en Sinterklaas Foto: ANP

Doe alsjeblieft niet zo geforceerd moeilijk als retailer in de discussie over zwarte piet, schrijft Hans van Tellingen in zijn ingezonden opiniestuk.

We leven in interessante tijden. Spannende tijden. Populistische tijden. Aan de ene kant kun je beweren dat de ‘wil van het volk’ steeds meer wordt gehoord. Via de Brexit. Donald Trump. Viktor Orbán. En – tot 5 september – Matteo Salvini. ‘Eindelijk kunnen we zeggen wat we denken. Eindelijk wordt er naar ons geluisterd’. Althans, volgens een groot deel van de kiezers in het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten, Hongarije en Italië.

Aan de andere kant: er zijn ook politiekcorrecte krachten actief in onze samenleving. Krachten gestoeld op ideeën die niet altijd onder een meerderheid van de bevolking leven. Al worden die ideeën er soms wel doorheen gedrukt. Ik heb het over die van de zogeheten Social Justice Warriors. Die zichzelf ook wel ‘woke’ noemen. Zij zijn overgewaaid vanuit de radicaal progressieve University of California Berkeley naar Europa. Zij beroepen zich op ideeën die er in essentie op neerkomen dat elke minderheid (qua huidskleur, geslacht, seksuele voorkeur, religieuze achtergrond) in onze maatschappij zou worden gediscrimineerd. Een maatschappij die kennelijk nog steeds wordt beheerst door foute, ‘witte’ (ik prefereer ‘blanke’) en middelbare mannen. Mannen die zich bedienen van het zogenoemde white privilege.

Hans van Tellingen

Hans van Tellingen is geograaf en regioloog en is directeur/eigenaar van winkelcentrumonderzoeker Strabo bv. Hij is hoofdauteur van Waarom stenen winkels winnen. Dit ingezonden opiniestuk is een aangepaste versie van een van de hoofdstukken uit dit boek.

 

Lees ook zijn eerdere blogs die hij schreef voor Elsevier Weekblad.

 

Ingezonden opinieartikelen worden geselecteerd door de redactie, maar vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs het standpunt van Elsevier Weekblad.

Nu ben ik tegen elke vorm van (rechts)ongelijkheid en discriminatie. En ben ik tevens van mening dat elk idee (zolang dit maar niet oproept tot geweld) mag worden gehoord. Ik hoor heel erg graag ook de meningen van mensen waar ik het niet perse mee eens ben. Maar slaan ze op Berkeley – en hun navolgers in Europa en Nederland – niet een beetje door? Want hun meningen mogen gehoord worden. Moeten zelfs gehoord worden. Maar is het niet een beetje raar dat vele ideeën erdoorheen gedrukt worden terwijl een grote meerderheid van de mensen deze ideeën niet deelt? Op deze wijze wordt identiteitspolitiek gepredikt vanuit het ideaal van de (alleszins sympathiek bedoelde) ‘inclusieve samenleving’ (jeukwoordalarm). Maar zal dit uiteindelijk niet leiden tot een meer gesegregeerde, exclusieve maatschappij?

Dit wordt echter geen politiek blog. Ik laat het landsbestuur graag over aan de heren en dames politici. Verwacht  in dit stuk geen hemelbestormende meningen over de maatschappij. Maar waarom moet ik toch een aantal dingen kwijt? Zaken die je als politiek incorrect kunt beschouwen? Dat heeft te maken met mijn retailachtergrond. Of beter: mijn retailonderzoeksachtergrond. Waarbij ik mij baseer op feitelijk onderzoek. Over Zwarte Piet. Maar ook over genderneutrale kleding. Mijn belang – en dat belang wordt gedeeld door de vele mensen die in deze sector werken – is de retail. En ons gezamenlijk belang is het vergroten van de retailomzet. Niet meer, niet minder.

Zwarte Piet

Met enig gevoel van onbehagen volg ik de Zwarte Piet-discussie. Die elk jaar feller wordt gevoerd . Moet Zwarte Piet verdwijnen? Is hij (of ‘zij’ –, daar wil ik vanaf) vergelijkbaar met de Amerikaanse Blackface? En is hij symbool van een diepgeworteld racisme onder alle lagen van de Nederlandse bevolking? Is dit bewust racisme? Of misschien wel onbewust racisme (eenieder die blank is en man, schijnt hier last van te hebben volgens de leer van Berkeley)? Ach. Wie weet. Ik behoor niet tot de ontkenners. Ik ga ook niet beweren dat die zwarte kleur veroorzaakt wordt door roetvegen van de schoorsteen. En ik walg van de personen die zich op sociale media nihilistisch en racistisch uiten. Bah.

Zwarte Piet in de oorspronkelijke vorm zal heus wel iets van een – bewust of onbewust – racistisch effect hebben gehad. Geredeneerd vanuit een vervlogen tijdsbeeld. Maar is hij vandaag de dag nog een racistisch verschijnsel? Nee joh. Zwarte Piet is een held. Onder kinderen. En onder volwassenen. Het Sinterklaasfeest is Folklore. Inderdaad. Met een hoofdletter F. Iets typisch Nederlands. Iets om trots op te zijn. En iets wat je tegelijkertijd niet al te serieus hoeft te nemen. Niet als politiek statement althans. Het is een volksfeest. Met een grote impact op de winkelbestedingen. En vanuit dat opzicht wel degelijk relevant. In deze tijden van steeds verdergaande Europese samenwerking gevoerd – waarbij sommigen vinden dat deze doorslaat – heeft de mens behoefte aan iets eigens. Iets van ‘ons’. Iets wat ons allen bindt. En een Sylvana Simons, een Quinsy Gario, een Sunny Bergman, een Jerry Afriyie
en een Gloria Wekker dan? Zij lijken wat te overdrijven. En zetten volstrekt onnodig de maatschappelijke verhoudingen op scherp. Zeker als tijdens de Sinterklaasintocht kinderen geïntimideerd worden door de actiegroep Kick Out Zwarte Piet.

En hoe zit dat dan met de relatie met de winkelomzet? Er zijn reeds vele onderzoeken verricht onder de Nederlandse bevolking. Het ene onderzoek nog groter en betrouwbaarder dan het andere. Bottom line is dat ongeveer 80 procent (tot soms 90 procent ) van de Nederlandse bevolking door wil met Zwarte Piet. Volgens EenVandaag neemt de steun echter wel wat af. En wil ‘slechts’ 68 procent perse door met Zwarte Piet. Dit percentage daalt echter niet meer verder. En veel mensen zijn de discussie spuugzat. En vinden de combi zwart en roetveeg wel prima.

Hart van Nederland kwam overigens onlangs (september 2019) met een percentage van 95 (!) dat vindt dat Zwarte Piet moet blijven. Als ervaren onderzoeker heb ik dan wel enige twijfels bij de representativiteit van het panel. Het moet gezegd. Maar hoe het ook zij: verreweg de meeste mensen willen door met Zwarte Piet. Dat blijkt elke keer weer.

Maar wat doet de retailbranche? Veel winkelformules gaan mee in de kritiek op Zwarte Piet. Jumbo boycot Zwarte Piet zelfs. HEMA doet ook een duit in het zakje. Al wordt dat later weer ontkend. Sjonge. Als een heel erg grote meerderheid van Nederland door wil gaan met Zwarte Piet, moet je er niet mee stoppen. Maar moet je er juist mee doorgaan. En dat ook communiceren. Dat levert meer klanten op. Dat is zeer relevant voor een winkel als de HEMA. Een winkel voor iedereen, een winkel die zich – en dat is óók een keuze – op alle bevolkingsgroepen wil richten. Hopelijk pakt de nieuwe eigenaar Marcel Boekhoorn dit dan ook op.

Geen misverstanden. Dat houdt namelijk ook in – in elk geval in de grote steden – dat de HEMA hoofddoekjes zou kunnen verkopen. Op zijn HEMA’s dan, welteverstaan: makkelijk, flexibel en geen gedoe. Mijn punt is dus: verkoop datgene wat je klant wil kopen. Als dat zakjes pepernoten zijn met Zwarte Piet daarop afgebeeld? Doen! Je kweekt hiermee een fanbase. En als dat hippe hoofddoekjes zijn voor moslimvrouwen? Ook doen! De HEMA kiest namelijk geen partij. De HEMA is er voor alle mensen.

De genderneutrale HEMA

En dan de mededeling van de HEMA over de genderneutrale kleding voor kinderen. Dit deed een tijdje terug behoorlijk wat stof opwaaien. Een actie van een twaalfjarig meisje was de grote aanjager in dezen. Toch raar dat een eenling zoveel invloed heeft.
Wat zijn de feiten? Onderzoek wijst uit dat 0,5 tot 2,3 procent van de mensen zich onzeker voelt over de geslachtsidentiteit. 0,5 procent betreft mensen die daadwerkelijk een transitie ondergaan. 2,3 procent betreft mensen die twijfelen over de genderidentiteit. Hoe het ook zij: (bijna) 98 tot 99,5 procent van de Nederlanders voelt zich heel duidelijk ‘man’ of ‘vrouw’. Sommigen twijfelen. Prima. Het is een grondrecht om je hierover te uiten. En het is gelukkig mogelijk om een gehele of gedeeltelijke transitie van man tot vrouw – of vrouw tot man procent – te ondergaan. Of er juist helemaal niets aan te doen. Prima als een winkel besluit om ook een genderneutrale (mag het dan alsjeblieft anders heten, ik vind het een nogal orwelliaanse term?) afdeling te starten. Ik ben vóór. Maar als je de meerderheid wil bedienen (‘HEMA: de winkel voor iedereen’, weet u het nog?), hou het dan voornamelijk bij ‘jongen’ of ‘meisje’. Dat vinden de kinderen namelijk zelf ook, zo blijkt uit deze poll. De HEMA hoeft de maatschappij niet te veranderen. De HEMA moet spullen verkopen. Zonder opsmuk. Nuttig. Speels. Zonder politieke connotatie.

Wat verder vermeldenswaard is, is dat transgender Maxim Februari (de bekende columnist, schrijver en jurist), er juist trots op is dat hij een man is vandaag de dag. Zijn wens is eindelijk in vervulling gegaan. Geslachtsverschillen zijn er nu eenmaal. En dat is helemaal niet erg. Dat is een constatering. Een feit. Een natuurlijk gegeven.

Last but not least: vrouwen zijn bij het zich oriënteren op en de aanschaf van producten in de winkel gemiddeld veel bepalender dan mannen. Aldus het artikel dat ik samen met vijf vrouwen – met een indrukwekkende retailachtergrond – heb geschreven. Retailbedrijven en retailvastgoedeigenaren doen er goed aan om meer vrouwen in dienst te nemen. Want vrouwen maken de dienst uit in de retail. In elk geval als het gaat om de aankopen. Dus is het verstandig om ook meer vrouwen te betrekken aan de verkoopzijde. Retail en gender zijn dus innig met elkaar verbonden. Juist in de retailsector worden de verschillen tussen man en vrouw duidelijk.

En dus?

Nederland bestaat nog steeds voor de grote meerderheid uit ‘gewone Nederlanders’. Dat zijn geen hipsters. Geen grachtengordelbewoners. Geen bakfietsende inwoners van de Utrechtse binnenstad. En dat zijn geen mensen die denken vanuit de circulaire economie. Maar dat zijn wél mensen die wonen in het zogenaamde Middenland (zie ook de analyses van electoraal geograaf Josse de Voogd). Die mensen wonen in Etten-Leur. In Hoofddorp. In Alphen aan den Rijn. Schagen. Apeldoorn. Meppel. Enzovoort.

Het succes van ‘gemiddelde’ winkelketens wordt bepaald in Middenland

Net zoals de verkiezingsuitslag wordt bepaald door de inwoners van het Middenland en niet door de inwoners van de binnenstad van Amsterdam, zo wordt het succes van ‘gemiddelde’ en generieke winkelketens als Jumbo en HEMA óók in het Middenland bepaald. Vergis je niet: er zijn ‘Middenlanders’ met een kleine portemonnee. Maar wees niet verbaasd als een Middenlander aan komt rijden in een vette SUV. En een inkomen van vier keer modaal heeft. Als jij weet hoe je deze grote groep kunt verleiden tot aankopen, ben je spekkoper.

En wat is mijn bestaansrecht als professioneel onderzoeker? Dat is mij baseren op de onderzochte feiten in relatie tot winkelgedrag. En die feiten duiden op: méér Zwarte Piet. En minder nadruk op genderneutraliteit. Want dat zijn de issues die de Middenlanders belangrijk vinden. Waarbij ik wil benadrukken dat het natuurlijk nog om veel meer dan alleen dit gaat in de retail. Het is minder simpel dan het lijkt. Het gaat echt niet alleen om deze onderwerpen.

Maar, heren en dames winkeliers: wend je in elkgeval niet af van de grootste groepen ‘gewone’ Nederlanders. Oftewel de Middenlanders. En al helemaal niet als je een generieke aanbieder bent. Zoals de Jumbo. Of de HEMA.

Ik weiger om ingedeeld te worden in de foute hoek. Ikzelf heb een hekel aan extremisme. Rechts extremisme. Maar zeker ook links extremisme. En niet te vergeten religieus extremisme. Ik redeneer niet vanuit de onderbuik. Het zal mij werkelijk waar worst zijn of iemand wel of geen kleurtje heeft, ‘he, ho of bi’ is. Of transgender. Alle menstypen zijn vertegenwoordigd in mijn vrienden-, kennissen- en werkkring. Ik beoordeel mensen op hun gedrag. Hun medemenselijkheid. En hun communicatieve capaciteiten. En niet op hoe ze eruitzien.

Heb respect voor iedereen. Ongeacht huidskleur, geslacht of geaardheid. Maar doe alsjeblieft niet zo geforceerd moeilijk. De grote meerderheid van de bevolking is gewoon ‘OK’. En zorg ervoor dat jij als retailer ook OK bent. Wees blij. Wees gelukkig. En wees jezelf. En luister naar wat je klant wil. Moeilijker dan dat is het leven niet. Ook niet als retailer.